Mondgezondheid

Behandelingen

Controle

Jaarlijks gaat u voor een preventieve controle naar de tandarts. Tijdens deze controle wordt uw gebit door de tandarts gecontroleerd op gaatjes en eventuele (tandvlees)ontstekingen. Daarnaast kan het voorkomen dat de tandarts een röntgenfoto maakt om uw gebit beter te kunnen bestuderen, dat tandsteen wordt verwijderd en uw tanden gepolijst worden. Mocht tijdens het consult gaatjes en/of andere afwijkingen worden ontdekt, dan zal de tandarts een nieuwe afspraak laten inplannen om dit te herstellen. Eventueel kan hij u doorverwijzen naar een collega tandarts of specialist.

Effect van de preventieve controle

Met een periodiek uitgevoerde preventieve controle stelt de tandarts ziekteprocessen, afwijkingen of ontwikkelingsstoornissen aan tanden en kiezen, tandvlees, slijmvliezen en kauwstelsel vast. Tijdens de controle bepaalt de tandarts of er noodzaak is om tot behandeling over te gaan, het verloop van de aandoening in de gaten te houden (monitoren) of eventueel te verwijzen naar een collega tandarts met specifieke vaardigheden, orthodontist of kaakchirurg of mondhygiënist. Ook adviseert de tandarts, mondhygiënist of preventie-assistente u op het gebied van preventie. Door regelmatige controles voorkomt u onnodige schade.

Alternatieven voor een periodieke controle

Bezoek bij klachten: U kunt ervoor kiezen om de tandarts alleen bij klachten of onregelmatig te bezoeken. Dit is echter niet aan te raden, omdat veel ziekteprocessen, zoals tandbederf en parodontitis langdurig klachtenvrij kunnen verlopen, maar wel steeds meer schade kunnen veroorzaken én zelfs een verhoogde kans op het verlies van tanden of kiezen.

Uw tandarts adviseert welke termijn tussen de periodieke controles het meest geschikt is voor uw persoonlijke situatie.

Röntgenfoto's

In sommige gevallen kan de tandarts de conditie van het gebit niet met het blote oog zien. Daarom maakt hij gebruik van röntgenfoto’s. Op deze manier kan hij onder andere de stand van wortels van tanden en kiezen en de gezondheid van het kaakbot bekijken en onderzoeken op gaatjes.

Wat zijn röntgenfoto's?

Röntgenfoto's zijn foto's die met behulp van röntgenstraling worden gemaakt. Röntgengolven dringen in meer of mindere mate door delen van het menselijk lichaam, zoals botten en spieren. Daarom kunnen röntgenfoto's worden gebruikt om een beeld te krijgen van de inwendige bouw van het menselijk lichaam.

Uitvoering röntgenfoto

Voor het maken van een röntgenfoto richt de tandarts het apparaat op het te fotograferen deel van uw gebit. Vervolgens wordt het apparaat kort ingeschakeld en komt er röntgenstraling uit het apparaat. De straling wordt opgevangen door de röntgenfoto. Afhankelijke van de doordringbaarheid van het weefsel kleurt de foto zwarter.

Effect van een röntgenfoto

Een röntgenfoto geeft extra informatie over de tanden en het kaakbot die met het blote oog niet wordt verkregen. Hiermee kan de tandarts een keuze maken tussen de noodzaak tot behandelen of zo mogelijk het volgen van het ziekteproces (monitoren). Dit verkleint de kans op ongewenste schade door een voortschrijdend ziekteproces (bijvoorbeeld tandbederf of verlies aan botweefsel) of onnodige behandeling.

Waarom maakt de tandarts röntgenfoto's?

De tandarts onderzoekt de mond met een spiegeltje en een sonde (dit is het 'haakje'). Hiermee kan de tandarts echter alleen de buitenkant van de tanden en kiezen en het tandvlees zien. Soms is het nodig om ook 'in' de kiezen en het kaakbot te kijken. Bijvoorbeeld omdat de tandarts vermoedt dat er gaatjes onder een vulling zitten.
Ook kan de tandarts zien of alle tanden en kiezen – die bij kinderen nog moeten doorbreken – aanwezig zijn. Verder worden röntgenfoto's gebruikt om de stand van de wortels van tanden en kiezen te bekijken, hoe de gezondheid van het kaakbot is en of er eventueel resten van tandwortels zijn achtergebleven in de kaak.

Risico’s röntgenfoto’s

Iedereen staat dagelijks bloot aan achtergrondstraling uit bijvoorbeeld de aardbodem en het heelal. De hoeveelheid straling waaraan we worden blootgesteld verschilt per gebied. In Nederland ontvangen we minder straling dan in bijvoorbeeld hooggelegen en bergachtige oorden. Bij het maken van röntgenfoto's bij de tandarts wordt een minimale hoeveelheid straling gebruikt. Hierdoor is de kans op nadelige gevolgen voor de gezondheid gering. De hoeveelheid straling is bijvoorbeeld te vergelijken met de hoeveelheid straling die u oploopt tijdens een wintersportvakantie van 14 dagen. Uiteraard moet bij straling, hoe gering ook, ieder keer het nut van de röntgenfoto afgewogen worden tegen de risico's van bestralen. De kans bestaat dan namelijk dat een ontsteking of een andere tandheelkundige afwijking niet of te laat ontdekt wordt.

Röntgenfoto’s tijdens de zwangerschap

In de tandheelkunde worden alleen röntgenfoto’s gemaakt van het gebit of de kaak. De straling zal dus niet in de buurt komen van het ongeboren kind. Om deze reden kunnen tandheelkundige röntgenfoto’s tijdens de zwangerschap in principe zonder bezwaar worden gemaakt. Als uw tandarts bekend is met uw zwangerschap zal hij echter alleen in de hoogst noodzakelijke gevallen foto’s maken.

Alternatieve behandeling

Als bij mondonderzoek of bij screening voor tandbederf blijkt dat extra informatie gewenst of noodzakelijk is, maakt de tandarts een röntgenfoto. Er is geen alternatief voor deze behandeling.

Tandsteen verwijderen en polijsten

Als tandplak langere tijd aanwezig blijft op het tandoppervlak kan het verkalken en hard worden. Dit wordt tandsteen genoemd. Tandsteen ontstaat vooral vlak onder het tandvlees en achter en tussen uw tanden. Dit zijn namelijk de plekken die vaak worden vergeten tijdens het tandenpoetsen. Tandsteen kan niet meer verwijderd worden door goed te poetsen en dient professioneel te worden weggehaald.

Tandsteen verwijderen

Als er eenmaal tandsteen is gevormd, kan dit weggehaald worden door een mondhygiënist, preventieassistent of tandarts. Tandsteen verwijderen kan op twee manieren: met behulp van een haakje – waarbij het tandsteen wordt weggekrabd – of met een apparaat dat ultrasone trillingen geeft. De trillingen zorgen ervoor dat het tandsteen los trilt.

Tanden polijsten

Na afloop van de behandeling kunnen uw tanden gepolijst worden. Het polijsten gebeurt met een borsteltje in combinatie met een polijstpasta. Deze polijstpasta wordt op uw tanden aangebracht en vervolgens worden de tanden met het borsteltje gepolijst.

Effecten van de behandelingen

Door het verwijderen van tandsteen wordt een van de oorzaken van tandvleesontsteking aangepakt. Als u er na de gebitsreiniging een goede mondhygiëne op na houdt, kan het tandvlees zich weer herstellen. Door polijsten kan ongewenste aanslag worden verwijderd en de esthetiek hersteld.

Waarom tandsteen verwijderen en polijsten?

Tandsteen kan op den duur problemen aan het tandvlees veroorzaken. Het is daarom van belang dat tandsteen wordt verwijderd. Nog beter is het om tandsteen te voorkomen. Poets daarom minstens twee maal per dag uw tanden met een fluoride tandpasta en reinig indien dat aan u is geadviseerd ook de ruimte tussen uw tanden.

Alternatieve behandeling

Tandsteen kunt u niet zelf weghalen en moet professioneel worden verwijderd door de tandarts, mondhygiënist of preventieassistente.

Uw tandarts, mondhygiënist of preventieassistente adviseert u op het gebied van preventie, welke gebitsreiniging het meest geschikt zijn voor uw persoonlijke situatie.

Sealen

Blijvende kiezen hebben soms diepe groeven en putjes in de kauwvlakken die moeilijk met een tandenborstel zijn schoon te houden. Op die plaatsen kunnen gemakkelijk gaatjes ontstaan, vooral als de kiezen net zijn doorgebroken. Het glazuur moet dan nog uitharden. Als de tandarts de groeven en putjes in de kiezen van uw kind te diep vindt, kan hij u adviseren om deze af te sluiten (te sealen) om gaatjes te voorkomen.

Wat is sealen?

Sealen is het aanbrengen van een laagje kunststoflak over de groeven en putjes in de kauwvlakken. Dit laagje beschermt de kiezen tegen het innestelen van bacteriën. Hierdoor wordt het risico op cariës/tandbederf kleiner.

Behandeling sealen

De tandarts of de mondhygiënist maakt de kiezen eerst grondig schoon met een borsteltje en polijstmiddel. Daarna brengt hij/zij een etslaagje aan. Hierdoor worden de tanden ruw. Dit zorgt voor een betere hechting van de lak. Daarna wordt de kunststoflak aangebracht. De lak wordt vanzelf hard of wordt uitgehard met een blauwe lamp.

Doet de behandeling pijn?

De behandeling doet meestal geen pijn en duurt een paar minuten per kies. Wel kan de lak in het begin een beetje vieze smaak afgeven. Sealen heeft geen effect op de normale kauwfunctie, uw kind zal niet merken dat de kiezen geseald zijn.

Leeftijd sealen

Sealen kan bij voorkeur vlak na het doorbreken van de blijvende kiezen. Dit is gemiddeld rond het zesde levensjaar. Maar sealen kan altijd effectief worden toegepast bij kinderen. In enkele gevallen wordt het gebit van volwassenen ook geseald, maar dat is eerder uitzondering dan regel. Uw tandarts kan u adviseren wat het beste is en of het zinvol is om het gebit te sealen.

Schoonhouden gesealde kiezen

Een sealing biedt geen garantie tegen het ontstaan van cariës. Goed poetsen is nog steeds noodzakelijk bij gesealde kiezen door ze dagelijks minimaal twee keer per dag met een fluoride tandpasta te poetsen.

Hoe ontwikkelt het gesealde gebit zich?

Een enkele keer moet de behandeling worden herhaald. Uit onderzoek is gebleken dat sealen een effectieve (preventieve) behandeling is.

Als een gedeelte van uw tand verloren is gegaan of uw kies door tandbederf is beschadigd, dan kan de tandarts dit restaureren met een vulling.

De vulling voorkomt verdere pijn en herstelt de functie. Er zijn verschillende vulmaterialen waarvan de meest voorkomende amalgaam (zilveren vulling) en composiet (witte vulling) zijn.

Composiet (witte vulling)

De tandarts kan voor bepaalde behandelingen de voorkeur geven aan het gebruik van een tandkleurige ('witte') vulling. Naast glasionomeercement en compomeer wordt composiet het meest toegepast. Met composiet is veel mogelijk. Zo kunnen voortanden na een breuk opnieuw worden opgebouwd en verkleuringen van tanden en kiezen worden hersteld. Vooral bij voortanden is een witte vulling in esthetisch opzicht aantrekkelijker. Ook wordt een witte vulling tegenwoordig steeds vaker toegepast bij het opvullen van kiezen.

Behandeling vulling

Voordat de tandarts begint met het vullen van een gaatje, bespreekt hij de behandeling met u. Vervolgens zal hij u vragen of u een verdoving wilt. Als u kiest voor een verdoving, moet de verdoving eerst een aantal minuten inwerken. Vervolgens boort de tandarts het aangetaste gedeelte weg. Nadat de kies schoon en droog is gemaakt, kan de kies worden gevuld. Het gat kan worden opgevuld met een composiet- of een amalgaamvulling.

Composietvulling: In eerste instantie brengt de tandarts een soort lijm aan in de tand. Hierdoor hecht de vulling beter. Deze lijm wordt met blauw (koud) licht uitgehard. Vervolgens wordt het vulmateriaal in de vorm van een pasta in het schoongemaakte gaatje gestopt. Dan wordt het bijgewerkt en met behulp van het blauwe licht wordt de vulling uitgehard. Indien nodig wordt de vulling met een boortje in vorm gebracht.
Amalgaamvulling: Ook amalgaam is een zacht materiaal dat met een soort pistool in het gaatje wordt gestopt. De behandeling van een amalgaamvulling is vergelijkbaar met een composietvulling. Dit materiaal moet echter uit zichzelf hard worden. De vulling kan dus niet worden afgewerkt met een boortje. De tandarts gebruikt daarom speciale instrumenten. Na de behandeling kunt een tijdje niet eten. De tandarts vertelt u hier meer over. De vulling heeft 24 uur nodig om helemaal hard te worden.

Effect van de behandeling

Bij het maken van een vulling wordt allereerst tandbederf verwijderd en vervangen door een plastisch materiaal. Bovendien herstelt de vulling de functie en vaak ook de esthetiek van de tand of kies (bijvoorbeeld bij een afgebroken tand). Ook kan een vulling verdere (pijn)klachten door tandbederf of blootliggend tandbeen (dentine ) verminderen.

Verschil composiet en amalgaamvulling

Het opvallendste verschil tussen composiet en amalgaam is de kleur. Een amalgaamvulling heeft een zilver/grijze kleur en een composietvulling een witte. Daarnaast is een composietvulling duurder dan een amalgaamvulling, omdat een composietvulling wat bewerkelijker is. Amalgaamvullingen gaan erg lang mee en zijn erg slijtvast. De duurzaamheid van moderne composietvullingen is vrijwel gelijk aan die van amalgaam. Het aanbrengen van een composietvulling kost meer tijd dan een amalgaamvulling. Zowel witte vullingen als amalgaamvullingen kunnen op den duur verkleuren.

Allergieklachten door amalgaam of composiet

Na het aanbrengen van een vulling kan de behandelde tand of kies enige tijd gevoeliger zijn voor op zich ‘normale’ prikkels zoals contact met warm of koud voedsel. In zeldzame gevallen reageren mensen op amalgaam of composiet met een allergische reactie voor één van de materialen waaruit amalgaam of composiet is samengesteld. Als u weet dat u gevoelig of allergisch bent voor één van de materialen, kunt u dat het beste aangeven bij uw tandarts. Ook is het mogelijk om een allergie voor amalgaam of composiet via een huidtest te laten vaststellen.

Pijnklachten na het vullen van een tand of kies

Gedurende 1 tot 2 weken na het vullen kunt u pijnklachten hebben. Dit komt doordat een tand of kies uit levend materiaal bestaat. Het boren in een tand of kies maakt in feite een tandbeenwond die enige tijd nodig heeft om te genezen. De klachten zullen in de loop van de tijd afnemen. Indien de klachten verergeren moet u contact opnemen met uw tandarts. Er kan dan namelijk sprake zijn van een ontsteking onder de vulling die gaat opspelen.

Inlay

In plaats van een amalgaamvulling of een witte vulling kan de tandarts de patiënt voorstellen een porseleinen of keramische inlay te maken. Een inlay of inlegvulling is een op maat gemaakte vulling van porselein of (edel)metaal. De inlay wordt met composietlijm in het schoongemaakte gaatje bevestigd. Is echter de schade aan tand of kies erg groot, dan kan de tandarts het aanbrengen van een kroon adviseren.

Alternatieve behandelingen

Trekken van tand of kies: Bij vergevorderd tandbederf of zeer grote beschadigingen, is het trekken van de tand of kies (extractie) soms een alternatief. Na het trekken van de tand of kies wordt besloten de situatie zo te laten (bijvoorbeeld in het geval van een melkgebit), of de getrokken tand te vervangen door een brug, een implantaat, een frameprothese of een partiële prothese.
Kroon: Bij grote vullingen kan een kroon de voorkeur hebben om vorm en functie van de tand of kies te herstellen en de kans op een breuk te beperken.
Preventie: Soms kan beginnend tandbederf in de tandhals of melktand door gedragsverandering en een optimaal fluoridegebruik worden gestopt. Hierdoor kan de noodzaak om de tand of kies te vullen worden uitgesteld of verdwijnen .

Uw tandarts adviseert welke behandeling het meest geschikt is voor uw persoonlijke situatie.

Trekken van tanden en kiezen (tandextractie)

Soms is het nodig om een tand of kies te verwijderen. Deze ingreep verloopt meestal pijnloos, dankzij de verdoving.

Hoe wordt een tand of kies getrokken?

De tandarts of kaakchirurg geeft u voorafgaand aan de behandeling een verdoving. Zodra deze is ingewerkt, maakt de tandarts de tand los door een draaiende of wrikkende beweging te maken. Meestal wordt de tand of kies er in zijn geheel uitgetrokken. Als de tand of kies erg vast zit, zal hij er in delen worden uitgehaald.

Doet een tandextractie pijn?

Het trekken van een tand of kies kan een vervelend gevoel geven. Door de verdoving zult u echter geen pijn voelen.

Eerste dagen na trekken van tanden en kiezen

Tot de verdoving is uitgewerkt mag u geen warm voedsel eten of drinken. Probeer de eerste dag na de ingreep het roken of alcohol drinken tot een minimum te beperken. Daarnaast is het belangrijk om de bloedprop die zich vormt met rust te laten. Deze bloedprop beschermt het bot. Het kan voorkomen dat u kleine stukjes bot voelt die uit de holte komen. Maakt u zich niet ongerust, dat kan geen kwaad. In de eerste twee á drie dagen kan de wond iets gaan zwellen en oncomfortabel aanvoelen. U kunt dan pijnstillers (paracetamol of ibuprofen) tegen de pijn innemen.

Reinigen van uw mond na het trekken van tanden of kiezen

Reinig de plaats waar de tand of kies getrokken is de eerste 6 uur na het trekken niet. Poets uw andere tanden zoals u normaal doet en doe voorzichtig in de buurt van de wond. U kunt de omgeving van de wond schoon houden met antibacterieel mondspoeling. Heftige pijnen kunnen duiden op een ontstoken tandholte. Als u twee dagen nadat de tand is verwijderd heftige pijnen voelt opkomen, kan het zijn dat de bloedprop is losgeraakt of opgelost of voedselresten in de holte zijn gekomen. Het is belangrijk dat u naar uw tandarts gaat.

Verstandskiezen trekken

Mensen hebben ruimte voor 32 elementen, bestaande uit tanden en kiezen.
De verstandskiezen zijn de laatste kiezen die achter in de mond naar boven komen. Normaal gesproken gebeurt dit tussen het 18de en 22ste levensjaar. Tegenwoordig hebben veel mensen te smalle kaken voor alle 32 elementen en passen er maar 28 tanden en kiezen in de kaak (of soms zelfs nog minder). Dus wanneer alle 28 elementen aanwezig zijn en goed verdeeld over de kaak staan, is er te weinig ruimte voor de verstandskiezen om door te komen.

Doorkomen verstandskiezen

Het doorkomen van een verstandskies kan pijn veroorzaken. Dit hoeft niet per definitie te betekenen dat de kies getrokken moet worden. U kunt de pijn in eerste instantie verhelpen met paracetamol of ibuprofen. Ook is het belangrijk om het tandvlees op de plek van de doorbrekende verstandskies voorzichtig te poetsen. Dit voorkomt ontstekingen.
NB Vermeld altijd aan uw tandarts of en welke medicijnen u gebruikt. Hij kan u adviseren welke pijnstillers u wel of niet mag gebruiken.

Mocht de pijn echter niet over gaan, raakt het tandvlees ontstoken of krijgt u moeite met het open doen van u mond, neem dan contact op met uw tandarts. Uw tandarts kan met behulp van een röntgenfoto zien hoe en of uw verstandskies doorkomt. Vervolgens neemt hij een beslissing over het al dan niet trekken van de verstandskies.

Zorgen verstandskiezen altijd voor problemen?

Als er voldoende plaats in de mond aanwezig is, zullen verstandskiezen niet voor problemen zorgen. Maar als ze ontstoken raken, scheef gaan groeien of andere tanden in de weg gaan staan, dan kunt u ze beter laten verwijderen.
Bij veel mensen is niet altijd voldoende plaats voor verstandskiezen. Bezoek uw tandarts om te overleggen wat het beste is.

Wie trekt de verstandskies?

De tandarts bepaalt aan de hand van de röntgenfoto hoe moeilijk het trekken van de verstandskies zal zijn. Tegenwoordig trekken veel tandartsen de verstandskies zelf. Als de kans op infectie groot is, of als de kies bijvoorbeeld erg diep ligt, verwijst de tandarts u door naar een kaakchirurg.

Hoe wordt de verstandskies getrokken?

Het trekken van een verstandskies is, afhankelijk van de positie en vorm, makkelijk tot iets zwaarder. De tandartsof kaakchirurg geeft u voorafgaand aan de behandeling een verdoving. Zodra deze is ingewerkt, trekt de tandarts de verstandskies er met een tang uit. Dit doet hij door een draaiende of wrikkende beweging te maken. De kaakchirurg gebruikt daarbij ook andere instrumenten, omdat hij veelal de moeilijkere ingrepen doet. Meestal wordt de kies er in zijn geheel uitgetrokken. Als de verstandskies erg vast zit, zal hij er in delen worden uitgehaald.

Doet de behandeling pijn?

De ingreep zelf veroorzaakt, dankzij de verdoving, over het algemeen geen pijn. Om de kans op infecties na de behandeling zoveel mogelijk te beperken en de genezing te bespoedigen is het belangrijk om een aantal zaken in acht te nemen.

Eerste dagen na trekken van verstandskiezen

Mondhygiëne na het trekken van verstandskiezen

Reinig uw mond de eerste 6 uur na het trekken van verstandskiezen niet. Poets uw andere tanden zoals u normaal doet en doe voorzichtig in de buurt van de wond. U kunt de omgeving van de wond schoon houden met een antibacterieel mondspoeling. Heftige pijnen kunnen duiden op droge tandholte. Als u twee dagen nadat de tand is verwijderd heftige pijnen voelt opkomen kan het zijn dat de bloedprop is losgeraakt of opgelost. Het is belangrijk dat u naar uw tandarts gaat.

Verdoving

Hoe werkt een verdoving?

Om een gedeelte in uw mond te verdoven kan eerst een oppervlakte verdoving worden toegepast. In dit geval wordt het slijmvlies verdoofd zodat u minder voelt van de insteek van de naald. Een oppervlakte verdoving wordt ook wel gebruikt om pijnlijke mondzweren te verzachten.

Om een bepaald gedeelte in uw mond tijdens de behandeling te verdoven, gebruikt de tandarts een injectienaald met daarin een vloeistof. Deze vloeistof heeft een vaatvernauwende en zenuwblokkerende werking. Deze verdoving kan worden gebruikt bij bijvoorbeeld het vullen van tanden en kiezen, het prepareren van tanden voor de toepassing van een kroon of de behandeling van ontstoken tandvlees. Door de verdoving kunnen uw tong en lippen dik en tintelig aanvoelen. Dit verdwijnt als de verdoving is uitgewerkt. Meestal is dat na één tot enkele uren.

Wie mogen een verdoving geven?

In de tandartspraktijk is de tandarts de enige die een zelfstandige bevoegdheid heeft om een verdoving toe te dienen. Hij kan deze taak echter wel delegeren aan bijvoorbeeld een mondhygiënist of een preventieassistent. Een mondhygiënist mag de verdoving zelfstandig toedienen, bij de preventieassistent dient de tandarts in de praktijk aanwezig te zijn.

Welk verdovingsmiddel gebruikt de tandarts(-specialist)?

De tandarts kiest het voor de patiënt meest geschikte verdovingsmiddel en zal die keuze zonodig ook toelichten. Patiënten kunnen altijd om een toelichting vragen. De leeftijd, de medische situatie en de voorgenomen behandeling kunnen van invloed zijn op de keuze van de tandarts.

Bij geneesmiddelen die u voorgeschreven krijgt van de huisarts en die u bij de apotheek haalt, zit altijd een bijsluiter. Wanneer een arts of een tandarts zelf het geneesmiddel verstrekt (en de verdovingsvloeistof is wettelijk ook een geneesmiddel) dan draagt de arts of tandarts zorg voor het geven van de gewenste informatie. Hij of zij is in die gevallen bij wijze van spreken de ‘bijsluiter’.

Ook kunt u de patientenbijsluiters vinden op de website van de Nederlandse Vereniging van Groothandelaren in de Tandheelkundige branche (VGT). Bij geneesmiddelen die u voorgeschreven krijgt van de huisarts en die u bij de apotheek haalt, zit altijd een bijsluiter. Wanneer een arts of een tandarts zelf het geneesmiddel verstrekt (en de verdovingsvloeistof is wettelijk ook een geneesmiddel) dan draagt de arts of tandarts zorg voor het geven van de gewenste informatie. Hij of zij is in die gevallen bij wijze van spreken de ‘bijsluiter’.

Ook kunt u de patientenbijsluiters vinden op de website van de Nederlandse Vereniging van Groothandelaren in de Tandheelkundige branche (VGT).

Is de lokale verdoving altijd veilig?

Elke medische en tandheelkundige ingreep heeft een risico en dat geldt ook voor lokale verdoving bij de tandarts. Dat er bij het toepassen van lokale verdoving bijwerkingen optreden is uiterst klein. Wanneer er al bijzonderheden optreden (onvoorziene bijwerkingen bijvoorbeeld meestal nog meer te wijten aan het krijgen van een prik en opzien tegen de behandeling) dan neemt de tandarts passende maatregelen en legt de tandarts het vast in het patiëntendossier.

Wat kunt u zelf doen?

De tandarts zal de anamnese inclusief het medicijngebruik periodiek bespreken met de patiënt. De daarbij gesignaleerde veranderingen worden daarbij genoteerd. Van de patiënt wordt verwacht dat deze veranderingen correct worden gemeld. Daarbij hoort ook het melden van zwangerschap, hoewel zwangerschap niet in alle gevallen een reden is om af te zien van het geven van een noodzakelijke lokale verdoving.

Wortelkanaalbehandeling (endodontologische behandeling)

Onder het zichtbare gedeelte van een tand of kies (de kroon), bevindt zich de wortel. In iedere wortel bevinden zich een of meerdere wortelkanalen. Dit kanaal is gevuld met de pulpa die bestaat uit bindweefsel, zenuwvezels en kleine bloedvaten. Deze pulpa kan door tandbederf, een lekkende vulling of een val ontstoken raken. De wortelkanalen staan via de wortelpunt in verbinding met het bot. Hierdoor kan een ontsteking in de pulpa zich uitbreiden naar dit gebied.

Uitvoering wortelkanaalbehandeling

Uw tandarts maakt eerst een röntgenfoto om de status van de wortelkanalen te bekijken en om te zien waar de ontsteking zit. Nadat de tandarts u een plaatselijke verdoving heeft gegeven, maakt hij via de bovenkant uw kies open. Nu kan hij het dode weefsel verwijderen. Daarna reinigt hij de kies met kleine vijltjes en een desinfecterende vloeistof en controleert of er nog andere ontstekingen zijn. Als de pulpa is verwijderd wordt de ontstane ruimte opgevuld met rubberstiftjes en afgewerkt met een normale vulling. Als de kies erg is verzwakt kan een kroon nodig zijn. Onderstaande film laat zien hoe een wortelkanaalbehandeling er in de praktijk aan teo gaat.

Is een wortelkanaalbehandeling pijnlijk?

Door de verdoving is de wortelkanaalbehandeling vrijwel pijnloos. Wel kan er na de behandeling enige napijn optreden. Deze is met paracetamol of ibuprofen goed te bestrijden. Mocht de napijn erg lang aanhouden, neem dan contact op met uw tandarts.

Hoe lang duurt een wortelkanaalbehandeling?

De tijd die de wortelkanaalbehandeling in beslag neemt is afhankelijk van het aantal wortelkanalen. Niet iedere tand heeft evenveel kanalen. Een gewone tand heeft over het algemeen één kanaal in de wortel. Kiezen hebben er vaak meer. De tijd varieert daarom van een half uur tot twee uur.

Hoe ziet de tand er na de wortelkanaalbehandeling uit?

Vroeger kon de tand waaraan een wortelkanaalbehandeling was uitgevoerd, nog wel eens donkerder van kleur worden. Dankzij modernere technieken gebeurt dit tegenwoordig bijna niet meer. Mocht er wel een kleine verkleuring ontstaan, dan kan dit worden verholpen. Er bestaan verschillende mogelijkheden om een verkleuring te behandelen.

Wat gebeurt er als na een wortelkanaalbehandeling nogmaals een ontsteking ontstaat?

Wortelkanaalbehandelingen zijn over het algemeen succesvol en de kans op een nieuwe ontsteking is erg klein. Mocht dit echter wel gebeuren dan kan de behandeling worden herhaald. Mocht de ontsteking zich echter uitbreiden naar het eind van de wortel en het kaakbot, dan zal uw tandarts of een kaakchirurg een wortelpuntoperatie (apexresectie) uitvoeren.

Wat gebeurt er als ik geen wortelkanaalbehandeling laat uitvoeren?

Als de pulpa eenmaal ontstoken is, zal deze niet meer genezen. Het alternatief van een wortelkanaalbehandeling is dan het trekken van de tand of kies. In sommige gevallen is dit de beste oplossing. Over het algemeen is het beter om zoveel mogelijk uw eigen tanden en kiezen te behouden en dus een wortelkanaalbehandeling uit te laten voeren.

Kroon of brug.

Een kroon is het zichtbare deel van een tand of kies. Soms is de kroon dermate beschadigd of misvormd dat deze vervangen moet worden door een kunstkroon. Een kunstkroon wordt meestal ook 'kroon' genoemd.

Wat is een kroon?

Een kroon is een speciale overkapping van metaal of porselein (of beide), die over een beschadigde of sterk gevulde tand of kies wordt aangebracht. De kroon bestaat uit één stuk en geeft meer stevigheid en bescherming aan de tand of kies onder de kroon. Uw tandarts zorgt ervoor dat de kroon wordt aangepast aan de vorm en kleur van uw eigen tand of kies. Daardoor blijft het een natuurlijk geheel is en past het goed in uw mond.

Waarom is een kroon nodig?

Er zijn meerdere redenen voor het toepassen van een kroon:

Tandbederf; Een tand is zo zwaar beschadigd door bederf, dat het onmogelijk is om deze te herstellen met normale vullingen
Cosmetisch; Grote vullingen, met name oude, kunnen anders van kleur zijn en er niet mooi uitzien. Tanden kunnen deels afgebrokkeld en misvormd zijn.
Ongeluk; Tanden kunnen beschadigd zijn door een ongeluk
Ontbrekende tand; om diverse redenen kan een er een tand ontbreken (hierbij wordt eerst een implantaat ingebracht, die vervolgens wordt afgewerkt met een kroon) .

De behandeling

De duur van de behandeling hangt af van de beschadiging van de kies en of er eerst een voorbereidende behandeling van de kies moet plaatsvinden. Bijvoorbeeld met een vulling of wortelkanaalbehandeling. Als een groot deel van de kies ontbreekt, wordt de kroon soms met een stift in het wortelkanaal vastgezet.

De tandarts zal een groot deel van de tand of kies omslijpen. Dit gebeurt meestal met een verdoving, zodat u hier geen pijn van ondervindt. Daarna zal uw tandarts, met behulp van zacht materiaal, een exacte afdruk van de te behandelen tand of kies en de omliggende tanden maken. Soms wordt er gebruik gemaakt van een dun draadje om het tandvlees van de kies af te houden, zodat de afdruk nauwkeurig kan worden gemaakt. Een tandtechnicus gebruikt de afdruk om de kroon op de juiste hoogte en grootte te maken.

Effect van de behandeling

Door een kroon kan bij vergevorderd tandbederf (cariës), na een wortelkanaalbehandeling of een ernstige beschadiging, ondanks veel verlies van (weefsel)structuur, de tand of kies behouden blijven. Een kroon herstelt de functie en esthetiek van de tand of kies.

Tijdelijke kroon

Totdat de definitieve kroon klaar is, wordt er een tijdelijke kroon over uw tand of kies geplaatst. U kunt met een tijdelijke kroon gewoon eten en kauwen, maar de tijdelijke kroon is niet zo sterk als de definitieve kroon.

Plaatsen definitieve kroon

Als de definitieve kroon wordt geplaatst, zal uw tandarts een paar kleine handelingen verrichten om er zeker van te zijn dat u goed kunt bijten. De kroon wordt eerst gepast en daarna vastgemaakt met een speciaal daarvoor bestemd cement.

Doet de behandeling pijn? En het lvensduur van een kroon?

De tandarts zal u voor de behandeling verdoven. Hierdoor zult u tijdens de behandeling geen pijn voelen. Als de kroon echter wordt geplaatst op een kies zonder zenuw, is verdoving niet nodig. De kroon zal aanvoelen als een natuurlijke tand. De kleur van de kroon wordt aangepast aan de rest van uw tanden en zal daardoor dus niet opvallen. Als de kroon toch niet lekker zit of als er een ander probleem is, schroom dan niet om contact op te nemen met uw tandarts. Hij kan uw ongemakken verhelpen.

De kroon blijft, afhankelijk van de gezondheid van de tand of kies die eronder zit, vele jaren zitten. Het is belangrijk om te weten dat een kroon de kies niet volledig ongevoelig maakt voor tandbederf. De kies moet dus goed worden schoongehouden. Uw tandarts zal u hierover adviseren.

Losse kroon

Het is mogelijk dat het cement waar de kroon mee is vastgemaakt loslaat, waardoor de kroon van zijn plaats komt. Neem als dit gebeurt direct contact op met uw tandarts. De tandarts kan uw kroon dan opnieuw vastmaken.

Alternatieve behandelingen

Composietvulling: Grote vullingen of beschadigingen worden soms voor lange tijd met composiet (hard wit vulmateriaal) gevuld.
Trekken van tand of kies: Het trekken van de tand of kies (extractie) kan soms een alternatief zijn. Na het trekken van de tand of kies wordt besloten de situatie zo te laten, of de getrokken tand te vervangen door een brug, een implantaat, een frameprothese of een partiële prothese.

Uw tandarts adviseert welke behandeling het meest geschikt is voor uw persoonlijke situatie.

Brug

Een brug is één van de manieren om een ontbrekende tand of kies te vervangen. Een brug (bestaande uit een kunsttand en twee kronen) wordt verankerd aan één of twee aangrenzende natuurlijke tanden. De brug omspant dus de lege ruimte waar de tand of kies ontbreekt. De brug wordt met behulp van cement vastgezet en is niet door uzelf te verwijderen.

Materiaal brug en de behandeling

De brug kan uit verschillende materialen worden vervaardigd. Afhankelijk van de locatie en de functie van de brug zal de tandarts u een bepaald materiaal adviseren. De kleur van de brug kan worden aangepast aan de kleur van uw natuurlijke tanden.

Eerst worden de tanden of kiezen, waar de brug aan verankerd wordt, bijgeslepen en gereedgemaakt om de brug op te plaatsen. Vervolgens wordt er een afdruk gemaakt van de geslepen tanden of kiezen en het gat. Een tandtechnicus gebruikt de afdruk om een passende brug te maken.

Totdat de definitieve brug klaar is, wordt er een tijdelijke brug geplaatst. Deze brug is van kunststof. Als de definitieve brug wordt geplaatst, zal uw tandarts een paar kleine handelingen verrichten om er zeker van te zijn dat u goed kunt bijten. De brug wordt eerst gepast en daarna vastgemaakt met een speciaal daarvoor bestemd cement. De tandarts zal u voor de behandeling verdoven. Hierdoor zult u tijdens de behandeling geen pijn voelen.

De brug blijft, afhankelijk van de gezondheid van de aangrenzende tanden of kiezen, vele jaren zitten. Het is belangrijk om te weten dat een brug de aangrenzende tanden of kiezen niet volledig ondoordringbaar maakt voor tandbederf. De tanden en kiezen moeten dus goed worden schoongehouden. Uw tandarts of mondhygiënist kan u vertellen wat de beste manier is om uw brug schoon te houden.

Wat doe ik als de brug loslaat?

Het is mogelijk dat het cement, waar de brug mee is vastgemaakt, loslaat. Neem, als dit gebeurt, direct contact op met uw tandarts. De tandarts kan uw brug opnieuw vastmaken. Ook als de brug niet lekker zit of als er een ander probleem is, schroom dan niet om contact op te nemen met uw tandarts. Hij kan uw ongemakken verhelpen.

Kunstgebit (uitneembare prothese)

Een uitneembare prothese (kunstgebit) is één van de meest gebruikte oplossingen voor het vervangen van ontbrekende tanden. Prothesen kunnen worden toegepast bij het ontbreken van een aantal tanden of kiezen; een partiële prothese, of bij het ontbreken van alle tanden en kiezen; een volledige prothese (kunstgebit). De kwaliteit en het uiterlijk van protheses zijn tegenwoordig veel beter dan vroeger. Vaak valt het vrijwel niet op dat iemand een prothese draagt.

Partiële prothese: plaat- of frameprothese

Als u een aantal tanden of kiezen kwijt bent, zorgt een partiële prothese ervoor dat u beter kunt bijten, kauwen en spreken. Daarnaast kan de partiële prothese ook het uiterlijk van uw gebit verbeteren en worden bovendien de overige tanden beschermd tegen slijtage en bederf. Zonder de partiële prothese gaan de natuurlijke tanden namelijk scheef staan of kunnen ze verplaatsen. Afhankelijk van het materiaal waaruit de partiële prothese wordt vervaardigd, wordt een partiële prothese ook wel plaat- of frameprothese genoemd.

De behandeling

Afdruk van uw gebit

Om ervoor te zorgen dat de prothese exact in uw mond past, maakt de tandarts eerst een afdruk van uw huidige gebit met een speciaal afdrukmateriaal. Een tandtechnicus gebruikt deze afdruk om een gipsmodel te maken. Aan de hand van dit model kan een model van kunsthars worden ontwikkeld. De tandarts plaatst dit model in uw mond om de positie van uw kaken ten opzichte van elkaar te bepalen. Vervolgens zal de tandarts dit model zo aanpassen, dat de tandtechnicus weet hoe uw tanden op elkaar aan moeten sluiten. De tandtechnicus zal de prothese hierop aanpassen.

Proefprothese

Er wordt eerst een proefprothese gemaakt die de tandarts in uw mond zal passen. Voordat de tandarts een aantal laatste aanpassingen doet, zal hij u vragen hoe de prothese zit, voelt en eruit ziet. De proefprothese wordt vervolgens volledig afgewerkt door de tandtechnicus. Daarna is de prothese klaar voor gebruik. De tandarts zal het kunstgebit, direct nadat de tanden en kiezen eruit zijn, plaatsen. Op deze manier hoeft u niet zonder tanden over straat.

Afspraak na plaatsing prothese

Na een paar weken zal de tandarts een nieuwe afspraak met u maken om te beoordelen hoe het dragen van de prothese u afgaat. Als er problemen zijn, kan de tandarts kleine aanpassingen doen.

Materiaal van de prothese

Volledige protheses worden van acryl (plastic) gemaakt. Partiële protheses kunnen ook geheel van acryl worden gemaakt (plaatprothese). Soms worden ze in een combinatie van acryl (voor de tanden) en metaal (voor het frame) gemaakt. Dit heet een frameprothese. De frameprothese is beter vast te zetten en minder omvangrijk. Een frameprothese is wel een stuk duurder.

Schoonmaken van de prothese

Als u een prothese heeft, is het verstandig deze goed schoon te houden. Een aantal tips om uw prothese schoon te houden:

Reinig de prothese dagelijks;
Voor het reinigen van uw prothese kunt u gebruik maken van speciale reinigingsmiddelen en een (prothese)borstel. Hetis van belang dat u de prothese afspoelt voordat u hem terug in de mond plaatst;
Maak uw prothese schoon in een bakje water of boven de wasbak. Als u hem dan laat vallen, is de kans klein dat de prothese beschadigt;
Poets uw kaak en tong met een gewone tandenborstel;
Heeft u uw prothese niet in uw mond (bijvoorbeeld ’s nachts) bewaar hem dan in schoon water of in reinigingsmiddel;
Gebruik voor het reinigen geen tandpasta, dit is te schurend voor uw prothese.

Wennen aan een prothese

Een prothese zal anders aanvoelen dan uw eigen tanden en het duurt even voordat u eraan gewend bent. In het begin kunnen er pijnlijke plekjes ontstaan, zogenaamde drukplekken. Het is belangrijk dat u de prothese toch inhoudt en een afspraak maakt met uw tandarts om de problemen te verhelpen. Houd de prothese de eerste week ook ’s nachts in uw mond. Daarna is het beter om de prothese ’s nachts uit te doen.

Abces

Een abces kan onder andere ontstaan na het vermijden of uitstellen van een behandeling. Wanneer tandbederf / cariës niet (op tijd) wordt behandeld kan eerst de glazuurlaag en daarna het tandbeen worden aangetast. Daarna dringen bacteriën door in de zachte kern, de pulpa.

Een abces kan zich ook ontwikkelen als gevolg van een tandvleesaandoening. Dit wordt veroorzaakt door de ophoping van tandplak in een pocket, de ruimte tussen de tand en het tandvlees.

Hoe is een abces te herkennen?

Een abces wordt over het algemeen vrij snel gesignaleerd. U merkt het vooral aan de pijn bij het kauwen of als u duwt op de aangetaste tand. De wang en de lymfeklieren in de hals kunnen bij een dergelijke ontsteking sterk opzwellen.
Soms voelt u wel pijn, maar weet u niet precies om welke tand het gaat. Als u niet duidelijk kunt aangeven welke tand pijn doet, zal de tandarts met één van zijn instrumenten op de verschillende tanden en kiezen tikken om te bepalen welke tand gevoelig is. Ook kan de tandarts een röntgenfoto maken om te bepalen om welk gebitselement het gaat.

Behandeling abces

Abcessen in de mond kunnen erg pijnlijk zijn, maar kunnen relatief gemakkelijk behandeld worden. Over het algemeen zal de tandarts, afhankelijk van de oorzaak, het abces verhelpen door middel van een wortelkanaalbehandeling of een grondige reiniging onder het tandvlees. Als het tandvlees erg gezwollen is en veel pus bevat, zal uw tandarts eerst het abces ontlasten en de pus laten afvloeien om de druk te verlichten.
Bij heftige aanhoudende pijn worden soms antibiotica voorgeschreven. In de eerste periode zullen pijnstillers nodig zijn om de antibiotica de tijd te geven hun werk te doen.

Aften

Aften zijn gevoelige oncomfortabele blaasjes in de mond, vaak wit of gelig van kleur met een rode, ontstoken rand eromheen. U kunt ze aantreffen aan de binnenkant van uw wang, lippen of onder de tong. De oorzaak is nog onbekend, maar ze gaan meestal na ongeveer 7 dagen vanzelf over.

Ontstaan van aften

Als mogelijke oorzaken van aften worden onder andere genoemd, het schuren van een tand tegen de tong of wang. Ook een tekort aan vitamines , het gebruik van bepaalde voedingsmiddelen, bloedarmoede,hormonale veranderingen en zelfs stress lijken een rol te spelen.

Wat kunt u aan aften doen?

Wanneer de klachten ondragelijk zijn, kunt u bij de drogist en apotheek aanstipvloeistof verkrijgen om de pijn te verzachten. Een goede mondhygiëne, eventueel samen met een antibacteriële mondspoeling, is ook belangrijk. Als u een aft heeft, vermijd dan het eten van zuur voedsel zoals citrusvruchten en tomaten, het zuur irriteert de aft. Wanneer aften langer dan 2 weken blijven zitten is het verstandig om contact op te nemen met uw tandarts.

Voorkomen van aften

Er zijn aanwijzingen dat het dagelijks gebruik van een tandpasta met mild schuimmiddel ( zoals bijvoorbeeld in Elmex, Zendium of Parodontax) helpt om aften te voorkomen.

Cariës / Gaatjes

Gaatjes (cariës) ontstaan als er tandplak op de tanden aanwezig is. Factoren zoals voedingsgewoonten en het gebruik van (fris-)drank spelen bij het ontstaan van gaatjes een rol, waarbij het niet alleen gaat om wat er gegeten wordt, maar vooral hoe vaak dit op een dag gebeurt.

Ontstaan van cariës

Het eerste ontstaan van cariës verloopt over het algemeen pijnloos. In het glazuur duurt het lang voordat cariës zich uitbreidt, want glazuur is een hard en dicht materiaal. Elke keer als u iets eet of drinkt, zetten bacteriën in de tandplak de suikers en koolhydraten in het voedsel om in zuur. Zo ontstaat een zuurstoot die het glazuur kan aantasten, waardoor gaatjes ontstaan. Als het cariësproces zich voortzet, dan wordt het dieper gelegen tandbeen (dentine) aangetast. Dentine is veel zachter dan glazuur en dus kan cariës zich daar veel sneller uitbreiden.

Herkennen van cariës

Niet ieder groefje of pitje in een tand of kies is een gaatje. Datzelfde geldt voor donkere verkleuringen of witachtige vlekken op de tanden. Het kunnen echter wel signalen zijn van beginnende of vergevorderde cariës.
Pas bij vergevorderde cariës in het dentine/tandbeen ontstaan pijnklachten. Door regelmatig naar de tandarts te gaan voor controle kunnen de gaatjes in een vroeg stadium worden ontdekt en pijnklachten worden voorkomen.

Voorkomen van cariës

Een goede mondverzorging draagt bij aan het voorkomen van gaatjes. Poets twee keer per dag uw tanden met fluoridetandpasta. Gebruik een tandenborstel met een kleine borstelkop en zachte borstelharen. Elektrische tandenborstels zijn een effectief middel om plak te verwijderen, de borstel maakt de poetsbeweging voor u en u kunt zich concentreren op het plaatsen van de borstelkop. Daarnaast kunt u gebruik maken van aanvullende hulpmiddelen, zoals tandenstokers, flossdraad of ragers. Overleg met de tandarts of mondhygiënist welk middel voor u het meest geschikt is.

Beperk het aantal eet- en drinkmomenten tot zeven keer per dag. Drie keer een hoofdmaaltijd en vier keer per dag een tussendoortje. Zo kan het speeksel in de mond helpen het gebit te beschermen. Daarnaast blijft regelmatige controle bij een tandarts erg belangrijk.

Beginnende gaatjes kunnen door goed te poetsen met fluoridetandpasta en door het gebruik van fluoride (aangebracht door de tandarts) herstellen. Fluoride zit in tandpasta’s of speciale spoelmiddelen.

Behandelen van cariës

Voor het vullen van gaatjes kan een tandarts kiezen uit een aantal verschillende vulmaterialen, bijvoorbeeld amalgaam of composietvulling. Die keuze kan worden bepaald door de plaats en zichtbaarheid van de vulling, maar ook door duurzaamheid en voorkeur van de patiënt.

Droge mond

Iedereen heeft wel eens last van een droge mond. Sommige mensen hebben er echter constant en langdurig last van. Er wordt dan te weinig speeksel geproduceerd. Dit wordt ook wel Xerostomie genoemd. Een droge mond kan een groot effect hebben op uw algemene gezondheid, daarnaast kan door een tekort aan speeksel de beschermende werking voor de gebitselementen en het mondslijmvlies wegvallen.

Hoe ontstaat een droge mond?

Veranderingen in de samenstelling of de hoeveelheid speeksel kunnen de oorzaak zijn van veranderingen in de mondgezondheid. Hierdoor kan onder andere monddroogte ontstaan. Een droge mond komt vaak voor bij:

bestraling in het hoofd/halsgebiedsysthemische ziekten zoals het syndroom van Sjögren,

nieraandoeningen of suikerziekte (diabetes).

Medicatiegebruik

De volgende groepen medicijnen kunnen onder andere een speekseltekort veroorzaken:

Anti-depressiva

Anti-histaminica (allergie)

Anti-hypertensiva (bij hoge bloeddruk)

Anti-emetica (tegen misselijkheid)

Anti-psychotica (depressie)

Diuretica (plaspillen)Sedativa (kalmering)

Speeksel

Speeksel speelt een belangrijke rol bij de afweer en bescherming van de mond. Daarnaast is speeksel onmisbaar om te kunnen spreken, eten en proeven. Speeksel bevat – net als bloed – veel informatie over situaties in de rest van het lichaam en kan daardoor ook gebruikt worden om diagnoses te stellen.

Speeksel speelt een belangrijke rol bij:

Voeding: Speeksel speelt een rol bij de spijsvertering, eten, spreken en slikken. Daarnaast is speeksel onmisbaar bij het proeven van voedselproducten.
Gebitsbescherming: Speeksel speelt een essentiële rol bij de bescherming van de tanden en kiezen maar ook het slijmvlies in de mond.
Bacteriële bescherming: Speeksel beschermt de mond tegen invloeden van buitenaf.

Gevolgen van een droge mond

Een droge mond kan onder andere leiden tot een verminderde of zelfs vieze smaak. Daarnaast kan het problemen opleveren met kauwen, slikken, spreken en slapen. Bovendien is de kans op tandbederf, tandslijtage en slijmvliesontstekingen vergroot.

Wat kunt u tegen een droge mond doen?

Veel drinken kan helpen bij een droge mond. Ook kunt u de aanmaak van speeksel stimuleren door te kauwen op suikervrije kauwgom. Verder kan een dokter of tandarts u een spray voorschrijven die kunstmatig speeksel aanmaakt waardoor uw mond vochtig blijft. Bespreek uw droge mond en de medicijnen die u slikt met uw dokter of tandarts en overleg of er alternatieven zijn.

Speekselkliniek voor mensen met een langdurig droge mond

Als u mondproblemen heeft die samenhangen met veranderingen in de hoeveelheid en/of samenstelling van het speeksel, kunt u op doorverwijzing via uw arts, tandarts, kaakchirurg of zorgverlener, terecht bij één van de speekselklinieken van Het Nederlands Speekselcentrum.

Op basis van de bevindingen bij het speekselonderzoek wordt een individueel advies opgesteld. Indien de speekselklieren nog restfunctie hebben, oftewel nog speeksel kunnen uitscheiden, zal de behandeling gericht zijn op het opwekken van het speeksel met bijvoorbeeld suikervrije kauwgum of medicatie.Indien de hoeveelheid speeksel niet meer te stimuleren is, kunnen kunstspeeksel, mondgel of speekselsubstituten verlichting bieden.

Slechte adem (Halitose)

Slechte adem vindt in de meeste gevallen zijn oorsprong in de mondholte, meestal veroorzaakt door onvoldoende mondhygiëne en tandvleesontsteking. Soms is er sprake van bepaalde bacteriën die achterblijven op de tongrug en een slechte adem veroorzaken. Het poetsen of schrapen van de tong met een tongschraper is dan een oplossing, eventueel aangevuld met een speciaal antibacterieel mondspoelmiddel. Kauwgom, mondwater of mondspray maskeren de geur, maar nemen de oorzaak van de slechte adem niet weg.

Gevoelige tandhalzen

Door tandvleesontsteking, te hard poetsen of een verkeerde manier van poetsen kunnen tandhalzen bloot komen te liggen. Dit kan gevoeligheid veroorzaken bij zoete, koude of warme voedingsmiddelen of mondhygiëne behandeling. Deze gevoeligheid kan, afhankelijk van de oorzaak, weer verdwijnen. U kunt zelf de gevoeligheid van de tandhalzen verminderen door een tandpasta of gel te gebruiken tegen gevoelige tandhalzen en door te spoelen met een fluoride spoelmiddel. Als de gevoeligheid niet verdwijnt, kan er iets anders aan de hand zijn. Overleg dit dan met de tandarts of mondhygiënist.

Kiespijn

Kiespijn kan verschillende oorzaken hebben en in verschillende varianten voorkomen. De pijn kan constant aanwezig zijn (een zeurende pijn of een kloppend gevoel), maar kan bijvoorbeeld ook naar voren komen tijdens het nuttigen van koud, warm of zoet eten en drinken of bij luchtstroom. Bij aanhoudende of regelmatig terugkerende kiespijn is het belangrijk dat u uw tandarts om advies vraagt.

Oorzaken kiespijn

Kiespijn kan de volgende oorzaken hebben:

Abces
Erosie
Blootliggende tandhalzen
Cariës / Gaatjes
Doorkomende of scheefgroeiende verstandskiezen
Ontsteking in de wortel(s)
Ontstoken tandvlees
Parodontitis

Pijnstillers

Indien u aanhoudende kiespijn heeft, dient u zo snel mogelijk contact op te nemen met uw tandarts. Totdat u geholpen wordt, kunt u de pijn verzachten met paracetamol of ibuprofen.

Weekend/avonddienst

In het weekend en ’s avonds maakt de tandarts gebruik van de spoedgevallendienst. De spoedgevallendienst organiseert de bereikbaarheid / beschikbaarheid van tandartsen en hun waarnemers buiten de normale praktijkuren. Hierbij gaat het om tandheelkundige hulp in het weekend en tijdens de avond en nacht. Voor spoedgevallen binnen de normale praktijkuren neemt u altijd contact op met uw eigen tandarts.

Ontstoken tandvlees (gingivitis)

De kleur van gezond tandvlees is roze. Ongezond of ontstoken tandvlees is vaak roder van kleur, gezwollen en bloedt sneller; bijvoorbeeld bloedend tandvlees als gevolg van het tandenpoetsen. Het is voor een leek echter lastig om te herkennen of er sprake is van een gezond of ongezond tandvlees. Er is een regel die altijd geldt: als het tandvlees gezond is, bloedt het nooit! Het eerste stadium van ontstoken tandvlees wordt gingivitis genoemd, een verder gevorderd stadium noemen we parodontitis.

Ontstaan van ontstoken tandvlees

De ontsteking in de rand van het tandvlees wordt veroorzaakt door bacteriën in de tandplak. Tandplak is een zacht en kleverig, nauwelijks zichtbaar laagje van speekseleiwitten en bacteriemassa (biofilm) op de tanden en kiezen. Tandplak kan verkalken tot tandsteen dat stevig vastzit aan de tanden en kiezen. Hierop wordt weer een nieuw laagje plak gevormd etc.

Kenmerken van ontstoken tandvlees

Ontstoken tandvlees is niet altijd duidelijk zichtbaar. Enkele kenmerken die kunnen optreden zijn: rood, slap en gezwollen tandvlees en/of bloedend tandvlees bij het poetsen. Ook een vieze smaak of een slechte adem kunnen duiden op ontstoken tandvlees. Ontstoken tandvlees geeft zelden pijnklachten.

Gevolgen van ontstoken tandvlees

De ontsteking in de tandvleesrand kan zich uitbreiden in de richting van het kaakbot. Het tandvlees laat daardoor los van de tanden en kiezen. In de ruimte die zo ontstaat tussen het tandvlees en de tanden en kiezen, vormt zich weer tandplak. Door deze tandplak verplaatst de ontsteking zich nog verder in de diepte. De vezels gaan door de ontsteking kapot en het kaakbot wordt afgebroken. Hierdoor worden de pockets dieper. In de verdiepte pockets verkalkt de tandplak gedeeltelijk tot tandsteen. Deze voortschrijdende ontsteking met afbraak van vezels en kaakbot heet parodontitis. Eenmaal afgebroken kaakbot kan zich niet meer herstellen.

Voorkomen en genezen van ontstoken tandvlees

Ontstoken tandvlees is te voorkomen en te genezen. Hiervoor is een goede mondhygiëne van belang. Bloedend tandvlees betekent dat er sprake is van ontstoken tandvlees. Negeer dit signaal niet, maar onderneem actie om het tandvlees weer gezond te krijgen. De veroorzaker van ontstoken tandvlees is tandplak. Het is dus van belang uw mond goed schoon te houden. Hulpmiddelen bij het schoonhouden van uw mond kunnen zijn: (elektrische) tandenborstel, tandpasta, tandenstokers, tandzijde of floss, ragers, gaas en/of een tongschraper. Overleg altijd met uw tandarts of mondhygiënist welke hulpmiddelen voor u het meest geschikt zijn.

Gevorderd ontstoken tandvlees: parodontitis

Tussen de tanden en het tandvlees bevindt zich een ruimte, de zogenaamde pocket. Gezonde pockets zijn ondiep en bloeden niet. Een ontsteking van het tandvlees kan zich in de diepte uitbreiden naar het kaakbot rondom de tanden en kiezen. De pockets kunnen dan dieper worden doordat er sprake is van botafbraak rondom de wortels van een tand of kies. Op dat moment is er sprake van parodontitis: een vergevorderde ontsteking van het tandvlees en de steunweefsels rondom een gebitselement.

Parodontitis (vergevorderde tandvleesontsteking)

Parodontitis is een tandvleesontsteking die verder gaat dan het tandvlees. Tandplak op de tanden en kiezen veroorzaakt een ontsteking in de rand van het tandvlees. Zo’n tandvleesontsteking heet gingivitis. Deze ontsteking kan zich uitbreiden van de tandvleesrand naar het daaronder gelegen kaakbot. Dit kan uiteindelijk leiden tot parodontitis.

Ontstaan van parodontitis

Een ontsteking in de tandvleesrand (gingivitis) wordt veroorzaakt door bacteriën. Die bacteriën zitten in de tandplak. Tandplak is een zacht en kleverig, nauwelijks zichtbaar laagje van speekseleiwitten en bacteriemassa (biofilm) op de tanden en kiezen. Tandplak kan verkalken tot tandsteen dat stevig vastzit aan de tanden en kiezen. Hierop wordt weer een nieuw laagje plak gevormd etc.

Een tandvleesontsteking kan zich in de diepte uitbreiden naar het kaakbot rondom de tanden en kiezen. Het tandvlees laat daardoor los van de tanden en kiezen. In de ruimte (de pocket) die zo ontstaat tussen het tandvlees en de tanden en kiezen, vormt zich weer tandplak. Door deze tandplak verplaatst de ontsteking zich nog verder in de diepte. De vezels gaan door de ontsteking kapot en het kaakbot wordt afgebroken. Hierdoor worden de pockets dieper. In de verdiepte pockets verkalkt de tandplak gedeeltelijk tot tandsteen. Deze voortschrijdende ontsteking met afbraak van vezels en kaakbot heet parodontitis.

Kenmerken van parodontitis

Parodontitis kan lang onopgemerkt blijven, omdat het vaak geen – of pas in een heel laat stadium – verschijnselen met zich meebrengt. Enkele kenmerken die kunnen optreden zijn: rood, slap en gezwollen tandvlees, bloedend tandvlees bij het poetsen of eten en terugtrekkend tandvlees. Ook een vieze smaak of een slechte adem kunnen duiden op parodontitis. Parodontitis geeft zelden pijnklachten.

Pas in een gevorderd stadium van parodontitis ontstaan er echt klachten. Die kunnen bijvoorbeeld bestaan uit het los gaan staan van tanden en kiezen of het ontstaan van tussenruimtes.

Gevolgen van parodontitis

Als het tandvlees ver is teruggetrokken, kan dat een lelijk gezicht zijn. Doordat bij terugtrekkend tandvlees de wortels gedeeltelijk bloot komen te liggen, kunnen de tanden en kiezen erg gevoelig zijn bij het poetsen, warme, koude, zoete of zure dranken en spijzen. Eenmaal afgebroken kaakbot kan zich niet meer herstellen. Uiteindelijk kan er door parodontitis zoveel kaakbot verdwijnen dat de tanden en kiezen los gaan staan en tenslotte uitvallen.

Voorkomen van parodontitis

Bloedend tandvlees betekent dat er sprake is van tandvleesontsteking (gingivitis). Negeer dit signaal niet, maar onderneem actie om het tandvlees weer gezond te krijgen. De veroorzaker van ontstoken tandvlees is tandplak. Het is dus van belang uw mond goed schoon te houden. Hulpmiddelen bij het schoonhouden van uw mond kunnen zijn: (elektrische) tandenborstel, tandpasta, tandenstokers, tandzijde of floss, ragers, gaas en/of een tongschraper. Overleg altijd met uw tandarts of mondhygiënist welke hulpmiddelen voor u het meest geschikt zijn.

Behandeling van parodontitis

Tijdige behandeling kan het verlies van tanden en kiezen voorkomen.
Door een goede mondhygiëne kunt u zelf een bijdrage leveren aan de genezing van parodontitis. Daarnaast zal de tandarts of mondhygiënist de tandplak en tandsteen in de verdiepte pockets verwijderen door een professionele gebitsreiniging.
De tandplak boven de tandvleesrand dient u zelf elke dag te verwijderen door een goede mondhygiëne. Met een tandenborstel kunt u de tandplak aan de oppervlakte wegpoetsen. Met hulpmiddelen als ragers en tandstokers kunt u de tandplak tussen tanden en kiezen verwijderen. Uw tandarts of mondhygiënist vertelt u welke hulpmiddelen voor uw mond geschikt zijn.
Door de combinatie van een goede mondhygiëne en de gebitsreiniging verdwijnt de ontsteking meestal en hecht het gezonde tandvlees zich vast aan de tanden en kiezen.
Het kan voorkomen dat de tandarts of mondhygiënist erg diepe of moeilijk bereikbare pockets niet volledig kan reinigen. Om deze plaatsen toch goed te kunnen reinigen, is het nodig dat de tandarts of parodontoloog een flap-operatie uitvoert.

Risicogroepen voor parodontitis

Het is bewezen dat sommige mensen meer aanleg hebben voor parodontitis dan andere. Vaak blijken bepaalde bacteriën hierbij een belangrijke rol te spelen. Een aantal groepen loopt extra risico:

Rokers: Bij rokers komt parodontitis vaker voor dan bij niet-rokers. Bovendien is de ernst van parodontitis bij rokers groter. Ook reageren rokers minder goed op de behandeling van parodontitis.
Diabetes: Ook diabetes (en dan vooral de niet goed ingestelde diabetes) geeft een verhoogde kans op het ontstaan van parodontitis. Ook is door diabetes de kans op het ontstaan van abcessen bij parodontitis groter.
Stress: Psychische stress kan de afweer van het lichaam onderdrukken. Daardoor neemt de kans op het ontstaan van parodontitis toe en kunnen de nadelige gevolgen van parodontitis groter zijn.

Ook zwangerschap, verschillende systemische ziekten en medicijngebruik kunnen invloed hebben op parodontitis. Daarom is het belangrijk dat uw tandarts en mondhygiënist op de hoogte zijn (en blijven) van uw gezondheid.

Tanderosie

Bij tanderosie wordt het tandglazuur opgelost door zuren uit dranken, voedingsmiddelen of het maagzuur. Tanderosie is een serieus probleem; het glazuur kan op termijn geheel oplossen. Eenmaal verdwenen glazuur komt niet meer terug.

Oorzaken tanderosie

Tanderosie is slijtage van het tandglazuur en ontstaat door zuren. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen zuren afkomstig uit het lichaam (intrinsieke zuren) en zuren van buiten het lichaam (extrinsieke zuren).

Intrinsieke zuren spelen een rol als de maaginhoud (maagzuur) terugvloeit naar de mond. Dit komt door bijvoorbeeld oprispingen, maar ook door overgeven. Oprispingen kunnen voorkomen bij mensen met spijsverteringsklachten, brandend maagzuur of pijn rond de maagstreek. Mensen die kampen met eetstoornissen die gepaard gaan met frequent overgeven (boulimia) kunnen ook veel last van tanderosie hebben. Ook de gewoonte voedsel te herkauwen kan een veroorzaker van tanderosie zijn.

Extrinsieke zuren kunnen slijtage veroorzaken door te veel, te vaak en/of te lange inname van zure voeding zoals frisdrank, citrusvruchten of medicatie (bijvoorbeeld aspirine, vitamine- C). Ook kan het gaan om mensen die vanwege hun beroep (bijvoorbeeld metaalbewerking, wijnproeven) zuren in de mond krijgen. Daarnaast hebben mensen met te weinig speeksel meer kans op erosie.

Tanderosie door voeding

Frisdranken en vruchtensappen spelen een belangrijke rol bij tanderosie. In veel van deze dranken zitten namelijk ‘verborgen’ zuren; de toegevoegde suiker of zoetstof zorgt ervoor dat de hoge zuurdosis niet opvalt.

De laatste jaren is het gebruik van frisdranken toegenomen, waardoor erosie steeds vaker voorkomt. Het gaat daarbij niet alleen om de totale consumptie van zuur voedsel en zure dranken, maar vooral om de frequentie, de duur, de tijdstippen en de wijze waarop het wordt geconsumeerd. Het is aan te raden om deze dranken zoveel mogelijk te vervangen door water en melk, of gewone thee zonder suiker.

Ook zure voedingsmiddelen zijn veroorzakers van tanderosie. Met name voor zuur fruit (en producten daarvan) dient u op te passen. Daarnaast zijn veel levensmiddelen aangezuurd met bijvoorbeeld azijn- of citroenzuur, ook hier dient u rekening mee te houden.

Kenmerken van tanderosie

In het beginstadium merkt u weinig van tanderosie. Pas in een later stadium kan tanderosie gevoeligheid bij eten en drinken veroorzaken. Het glazuur van uw tanden en kiezen wordt dunner. Dit veroorzaakt de gevoeligheid. Maar ook het uiterlijk van uw gebit verandert. De tanden worden geler, doordat het donkerder gekleurde tandbeen zichtbaar wordt. De tanden en kiezen kunnen ook kleiner worden.

Behandeling tanderosie

Een behandeling van tanderosie is er nog niet en in een vroeg stadium is dit meestal ook niet nodig. Het voorkomen van (uitbreiding van) tanderosie is echter belangrijk om problemen voor te zijn, volg daarom zoveel mogelijk onderstaande tips bij het voorkomen van tanderosie op.
Als het glazuur op de kauwvlakken van de tand of kies volledig is opgelost en het tandbeen (dentine) is bereikt kan dit leiden tot overgevoelige tanden en kiezen en pijn bij kauwen en daarom behandeling nodig maken.
In deze gevallen zal de tandarts proberen om met eenvoudige middelen, bijvoorbeeld met witte vullingen (composiet), het gebit weer zo goed mogelijk te herstellen. Bij ernstig aangetaste tanden en kiezen, of bij verandering van het uiterlijk van de tanden en kiezen kan soms behandeling met inlays, kronen of facings nodig zijn.

Tips bij het voorkomen van tanderosie

Zorg voor een optimale mondhygiëne
Voeg indien mogelijk water toe aan de vruchtensappen om het zuur te verzwakken
Beperk bij voorkeur het aantal eet- en drinkmomenten tot 7 per dag
Beperk het gebruik van zure dranken en drink zoveel mogelijk water, gewone thee, koffie of melk.
Slik de drank bij voorkeur zo snel mogelijk door
Poets uw tanden niet direct na het eten of drinken van zure dranken of voedingsmiddelen, maar wacht ongeveer één uur met poetsen. Poets twee maal per dag met een fluoride tandpasta om uw tanden sterker te maken. Het is daarbij aan te raden om een zachte tandenborstel en een laag slijtende (weinig abrasieve) tandpasta te gebruiken
Nuttig ’s nachts en voor het naar bed gaan geen zure consumpties
Stimuleer de aanmaak van speeksel door te kauwen op suikervrije kauwgom; speeksel heeft een neutraliserende werking

Tandletsel

Bij een ongeval, waar de volledige tand uit de mond is gekomen, bestaat de mogelijkheid dat de tandarts de tand in de kaak terugplaatst. Hier is wel snelle actie vereist en het slagen van deze behandeling is van verschillende factoren afhankelijk! Ook als een tand is beschadigd of afgebroken, zijn er nog behandelmogelijkheden.

Wat te doen bij een afgebroken tand?

Wanneer er een stuk(je) van een tand is afgebroken, moet u dit afgebroken stuk tand bewaren en zo snel mogelijk naar de tandarts gaan om verdere problemen te voorkomen. Mogelijk kan de tandarts het stuk weer aan de tand vastplakken. Lukt dit niet dan zal de tandarts de tand met (composiet)vulling opvullen

Wat moet u doen als uw tand is uitgevallen?

Houd de tand vast aan de bovenkant (het zichtbare deel) en niet bij de wortel. Maak de tand niet schoon en desinfecteer hem ook niet.
Als de tand schoon is, houdt u hem vast bij het witte gedeelte (het gedeelte dat meestal zichtbaar is) en plaats de tand, met de juiste kant naar voren, terug in de holte.
Ga direct naar uw (of een vervangende) tandarts voor advies.

Wat moet u doen als u de tand niet terug kunt plaatsen?

Stop de tand in een beker (half)volle melk of, wanneer u geen melk heeft, in uw mond onder de tong of tussen uw wang en tandvlees.
Zorg ervoor dat uw tand niet droog wordt en desinfecteer hem niet.
Ga direct naar uw tandarts. Indien uw tandarts geen dienst heeft, bel dan naar de spoedgevallendienst. U heeft de meeste kans van slagen als de tand binnen één uur wordt teruggeplaatst.

Wat doet de tandarts aan uw uitgevallen of losgeslagen tand?

De tandarts zal de uitgevallen tand terugplaatsen en verbinden met de buurtanden of -kiezen. Meestal groeit de tand vanzelf weer aan.
De weken erna zal de tandarts regelmatig controleren of verdere behandeling noodzakelijk is door de tand of kies te testen op gevoeligheid voor warmte en koude. In de meeste gevallen is een wortelkanaalbehandeling noodzakelijk omdat de zenuw van de tand of kies is afgestorven.

Deze tips gelden alleen voor het volwassen gebit. Melktanden hoeven niet te worden teruggeplaatst.

Voorkomen van tandletsel tijdens het sporten

Tandletsel komt vaak voor tijdens het sporten. Ongelukken gebeuren, vooral wanneer u een sport beoefent. U kunt uw gebit tijdens het sporten beschermen door een aangemeten gebitsbeschermer te dragen.

Tandplak (ook wel tandplaque)

Tandplak is een zacht en kleverig, nauwelijks zichtbaar laagje van speekseleiwitten en bacteriemassa (biofilm) op de tanden en kiezen. Tandplak moet iedere dag verwijderd worden om problemen in de mond te voorkomen.

Tandplak als veroorzaker van mondproblemen

De bacteriën in de plak zijn de veroorzakers van de meest voorkomende mondproblemen, zoals:

Ontstoken / bloedend tandvlees(gingivitis / parodontitis)
Gaatjes(cariës)
Slechte adem(halitose)

Tandplak is vrijwel onzichtbaar

Tandplak is moeilijk te zien, omdat het dezelfde wittige kleur heeft als de tanden. Als er veel tandplak zit kan het met een nagel van het tandoppervlak afgeschraapt worden.

Ontdekken van tandplak met tandplak verklikker

Tandplak kan zichtbaar gemaakt worden door middel van een speciale kleurvloeistof of tabletten (plakverklikker). Deze middelen kunnen helpen te ontdekken aan welke plaatsen meer aandacht besteed moet worden. De plakverklikker tabletten zijn te koop bij de betere drogist of apotheek.

Tandsteen door tandplak

Als plak langere tijd aanwezig blijft op het tandoppervlak kan het verkalken en hard worden. Op dat moment is er sprake van tandsteen. Tandsteen kan niet meer verwijderd worden door goed te poetsen. Als er eenmaal tandsteen gevormd is, dient dit professioneel weggehaald te worden door een mondhygiënist, preventieassistent of tandarts.

Verkleurde tanden

Roken, teveel thee of koffie drinken of sterk gekleurd voedsel eten kan aanslag veroorzaken op uw tanden. Dit zijn de extrinsieke verkleuringen, verkleuring aan de buitenzijde. Er zijn tandpasta’s op de markt die kunnen helpen bij het verwijderen van aanslag, maar deze kunnen de kleur van de tanden niet veranderen.

Hoe ontstaan gele tanden?

De kleur van uw tanden is, net zoals de kleur van uw haar en ogen, bepaald door uw DNA. Wanneer we ouder worden, verandert het tandbeen (het dentine) van kleur en worden tanden geler. Deze verkleuringen gebeuren van binnen uit. Deze intrinsieke verkleuring kunt u met een whitening tandpasta niet verwijderen.

Bleken van gele tanden

U kunt gele tanden witter maken door middel van bleken.

Inwendige verkleuringen

Ook door een val of een harde klap kan de tand verkleuren. De tand krijgt dan een gele, grijze of soms zelfs blauwe kleur. Hoewel het tegenwoordig bijna niet meer voorkomt, kunnen tanden ook verkleuren na een wortelkanaalbehandeling. Er bestaan verschillende mogelijkheden om een verkleuring te behandelen. Overleg met uw tandarts wat de beste methode voor u is.

Zuigflescariës

Zuigflescariës ontstaat wanneer peuters vaak en langdurig sabbelen op een zuigflesje met limonade, vruchtensap, melk- en yogurtdranken. De suikers die hierin zitten zijn slecht voor het melkgebit. Door het langdurige sabbelen hebben de suikers namelijk meer kans cariës te veroorzaken.

Hoe kunt u zuigflescariës voorkomen?

Bij voorkeur worden eet-/drinkmomenten bij kinderen geconcentreerd in maximaal 5-7 momenten per dag. De kans op zuigflescariës is kleiner als kinderen hun limonade of vruchtensap ineens opdrinken. Als ouder kunt u dit stimuleren door uw kind zo vroeg mogelijk te laten wennen aan het drinken uit een beker. Met een maand of negen kunt u daarmee beginnen, eventueel als tussenstapje eerst met een tuitbeker. Geef tussendoor zoveel mogelijk water. ’s Nachts is een zuigfles met zoete producten af te raden. Geef hooguit een flesje met water mee naar bed.
Geef uw kind na het tandenpoetsen ’s avonds niks zoets meer te eten of drinken.

Angst voor de tandarts

Bang zijn bij de tandarts is niet ongewoon. Een kwart van de Nederlanders is bang voor de tandarts. Zo'n 800.000 Nederlanders zijn zelfs zo bang voor de tandarts, dat ze niet meer durven te gaan (tandartsfobie). De kans is groot dat ze op termijn problemen krijgen aan tanden, kiezen en tandvlees. Gelukkig is er wel iets aan deze angst te doen.

Oorzaken tandartsangst

De oorzaken van angst voor de tandarts kunnen heel verschillend zijn en gaan vaak terug tot de jeugd. Een persoon met angst heeft in veel gevallen het nodige te verduren gehad bij de (school)tandarts. In andere gevallen is de angst doorgegeven door de ouders of afkomstig van 'griezelverhalen' op school.

De meeste mensen die tegen een tandartsbezoek opzien, gaan gelukkig wel. Toch blijven ze bang voor de boor of de verdovingsinjectie. Anderen zijn bang voor de pijn en denken voortdurend dat de tandarts een zenuw of hun tong gaat doorboren.

Voorkomen van angst op jonge leeftijd

Om angst op latere leeftijd zoveel mogelijk te beperken is het van belang dat u uw kind zo vroeg mogelijk meeneemt naar de tandarts. Uit onderzoek blijkt dat hoe eerder een kind went aan de tandarts, hoe kleiner de kans is dat er later angst ontstaat.

Een aantal tips voor tijdens de behandeling van uw kind:

Voor jonge kinderen is het goed als één van de ouders tijdens de controle of behandeling aanwezig is. Oudere kinderen kunnen proberen het in hun eentje te doen. Daardoor krijgen ze meer zelfvertrouwen.
Blijft u er als ouder bij? Laat dan zoveel mogelijk over aan de tandarts. Doe geen valse beloftes, zoals: ‘Je voelt absoluut niks’. Als het dan tòch pijn doet, kan uw kind zich verraden voelen.
U kunt uw kind belonen als het zich flink houdt. Geeft het een klein presentje, laat het een uurtje langer opblijven of verzin iets anders leuks. Beloon altijd pas achteraf en beloof geen dingen vooraf (“Als je doet wat de tandarts zegt dan krijg je…..”). Dit leidt nogal eens tot lastige onderhandelingen met het kind.

Tips voor mensen met angst

De tandheelkundige techniek is de laatste jaren sterk ontwikkeld. De spookverhalen van vroeger zijn allang verleden tijd. Zo kan tegenwoordig in principe alles vrijwel pijnloos.

Een aantal tips om uw angst te verminderen:

Wat ook de oorzaak van uw angst is, zorg voor een sfeer van wederzijds vertrouwen tussen u en uw tandarts
Als u bang bent een behandeling te ondergaan, praat er dan over met uw tandarts. Hij is er dan op voorbereid en kan eventueel extra tijd voor u nemen.
Laat u informeren over het soort behandelingen dat u te wachten staat, over wat er gaat gebeuren en waarom. Overweeg of het voor u prettiger is in de spiegel mee te kijken tijdens de behandeling, als dat kan.
Heeft u angst voor pijn? Sta er dan op dat u verdoofd wordt.
Iedereen heeft behoefte aan controle. Spreek daarom met de tandarts een teken af, zoals het opsteken van uw hand, waarop de tandarts de behandeling kan onderbreken. Zo heeft u het gevoel dat u iets van de behandeling in eigen hand houdt.
Probeer eens of u baat heeft bij ontspannings- of ademhalingsoefeningen. Afleiding helpt vaak nog beter. Vraag eventueel om muziek, waarbij u zoveel mogelijk moeite doet er goed naar te luisteren. Naarmate uw aandacht voor de behandeling minder is, zal een eventueel vervelend gevoel minder zijn.
Heeft uw tandarts geen begrip voor uw angst, schaam u dan niet desnoods een andere tandarts te zoeken. Eén die uitleg geeft en begrip toont voor u en uw wensen.

Tips voor mensen met een tandartsfobie

Als u tandartsbezoek vaak lang uitstelt, gaat het gebit zichtbaar achteruit. Een slecht gebit doet uw zelfvertrouwen en uw sociale leven zeker geen goed. U realiseert zich wellicht steeds meer dat er van alles aan uw gebit gedaan moet worden, waardoor de drempel steeds groter wordt. U zult dus iets aan de angst moeten laten doen. En dat liever vroeger dan later. Dan is het beter dit zo snel mogelijk te doen, omdat de schade altijd minder is dan wanneer u het nog langer uitstelt. Een aantal zaken is hierbij van belang:

Praat er met anderen over. Gebruik de hulp van anderen om u te motiveren en de juiste hulp te vinden. Zij kunnen u ondersteunen bij een belangrijke stap: het begin van de restauratie van uw gebit en het einde van uw ellende.
Vraag naar de ervaringen van anderen met hun tandarts. Wie staat bekend als aardig, wie neemt de tijd om mensen gerust te stellen en gaat goed met kinderen om? Zo vindt u een aardige tandarts bij u in de omgeving.
Het is belangrijk dat u zelf de eerste afspraak maakt. Maak een afspraak voor een controle van het gebit, maar spreek met de tandarts af dat er de eerste keer niets wordt gedaan. De eerste keer is om kennis te maken en te onderzoeken of het persoonlijk klikt.
Schakel anderen in om u te helpen u aan de afspraak te houden. Zij kunnen u blijven motiveren toch te gaan (’s ochtends afhalen met een ontbijtje), om u te brengen (en er zeker van te zijn dat u op het laatste moment niet toch een andere afslag neemt) en om u tijdens zo’n eerste bezoek te steunen of eventueel het woord te doen als dat nodig is.
Bereid de afspraak met de tandarts goed voor. Wat wilt u en wat wilt u beslist niet? Heeft u voorkeuren van hoe tandartsen met u dienen om te gaan of andere relevante informatie? (röntgenfoto’s etc.) Zorg dan dat de nieuwe tandarts die informatie krijgt. Als u bang bent dat u het zal vergeten te vertellen, schrijf deze informatie dan even op.

Angsttandartsen

Zit de angst te diep? Neem dan uw huisarts in vertrouwen en laat u doorverwijzen naar een 'angsttandarts' of een Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde. Hier werken speciaal opgeleide tandartsen en psychologen met elkaar samen. Ze helpen de tandheelkundige behandeling uitvoerbaar te maken en de angst tot op aanvaardbaar niveau te reduceren. Voor een overzicht kunt u terecht op de website van het Centraal Orgaan Bijzondere Tandheelkunde www.cobijt.nl.

Kalmerende middelen

Sommige tandartsen maken gebruik van kalmerende middelen. Deze kalmerende middelen zoals lachgas, kunnen u helpen te ontspannen tijdens het tandartsbezoek. Ze worden vaak in combinatie met een locale verdoving toegepast. Tandartsen gebruiken deze middelen ook om een minimale verdoving te bewerkstelligen. Hierdoor verkeert u tijdens de behandeling in een ontspannen toestand, maar kunt u wel reageren als de tandarts u iets vraagt.
Kalmerende middelen kunnen vooraf, tijdens of na de behandeling worden toegediend en kunnen zowel oraal, via inhalatie als met een injectie worden toegediend.

Narcose

Soms kan het nodig zijn dat de tandarts een patient onder narcose brengt. Deze verliest daardoor tijdelijk het bewustzijn. Narcose wordt echter zelden toegepast en met name bij heel jonge kinderen of mensen die geen controle hebben over hun bewegingen.

Poetsinstructie
Door uw tanden goed te poetsen verwijdert u tandplak en voedingsresten op en tussen uw tanden. Verschillende methodes zijn effectief, het is vooral van belang dat u geen enkele plek overslaat.

Tandenpoetsen met een handtandenborstel

Eén van de methodes om tandplak te verwijderen met een handtandenborstel is als volgt:

Zet de borstel schuin (45 graden) op het tandvlees en maak voorzichtig heen en weer gaande bewegingen, zonder al te hard te duwen.
Poets de buitenkant van al uw tanden, zowel boven als onder.
Gebruik dezelfde methode om uw tanden aan de binnenkant te poetsen.
Poets de bovenkant van uw kiezen
Om de binnenkant van uw tanden te poetsen, kunt u uw tandenborstel het beste verticaal houden en van boven naar beneden op en neer bewegen
Ook het poetsen van uw tong draagt bij aan een gezond gebit. Hierdoor verwijdert u bacteriën.

Laat het hele gebit zowel aan de wangkant als aan de tongkant de revue passeren. Een goede poetsbeurt duurt minimaal twee minuten.De tanden en kiezen worden schoon en de fluoride heeft tijd om zijn beschermende werk (tegen gaatjes) te doen. In het algemeen geldt: twee keer per dag poetsen.

Tandenpoetsen met een elektrische tandenborstel

Oscillerend-Roterend technologie
Zet de borstel onder een kleine hoek op het tandoppervlak net over de tandvleesrand. Gebruik weinig druk.

Houd de borstel enkele seconden stil op de tand of kies, zodat de borstel kan reinigen. De borstel maakt zelf de poetsbeweging.
Beweeg de borstel om deze naar de volgende tand of kies te brengen. Volg daarbij de vorm van uw tanden en kiezen, zodat de borstel ook tussen uw tanden en kiezen komt.
Houd een vaste poetsvolgorde aan en let ook op de achterkant van de laatste kiezen en de binnenkant van uw gebit.

U kunt ook uw tandarts of mondhygiënist vragen om een poetsinstructie.

Sonische technologie
Voor het gebruik van een elektrische tandenborstel met de sonische technologie kunt u de poetstechniek gebruiken zoals is beschreven bij een handtandenborstel. Echter ook hier geldt dat de borstel de poetsbeweging voor u maakt, dus alleen het plaatsen van de borstel op de tanden en kiezen is voldoende.

Tandenborstel

Er zijn verschillende soorten tandenborstels. Hoewel tegenwoordig steeds meer mensen kiezen voor een elektrische tandenborstel, wordt een handtandenborstel ook nog regelmatig gebruikt. De keuze voor een tandenborstel is afhankelijk van uw persoonlijke mondverzorgingsbehoefte. Gebruik in ieder geval een tandenborstel met een kleine borstelkop en medium tot zachte haren.

Tandpasta

Fluoride in tandpasta maakt het tandglazuur sterker. Vanaf het moment dat kinderen de eerste melktanden krijgen is het daarom belangrijk dat met een fluoride tandpasta wordt gepoetst. Voor zowel kinderen als volwassenen geldt dat een bolletje tandpasta op de tandenborstel volstaat.

Elektrisch poetsen

Het gebruik van een elektrische borstel wordt door veel mensen als prettig ervaren. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat sommige elektrische borstels effectiever zijn dan een handtandenborstel.

Verschil handtandenborstel en elektrische tandenborstel

De elektrische borstel maakt snellere en verschillende borstelbewegingen en reinigt daarom in dezelfde tijd het gebit beter dan een handtandenborstel. Hoe langer u poetst, hoe meer plak er wordt verwijderd. Tijdens de eerste twee minuten wordt echter het grootste effect bereikt. Daarom treft u op de meeste elektrische tandenborstels een een timer die u in stapjes door de 2 minuten leidt.

Tijdens het poetsen wordt er op een handtandenborstel gemiddeld 100 gram meer druk uitgeoefend dan op een elektrische tandenborstel. Een elektrische tandenborstel kan dus helpen om beschadiging van het tandvlees te voorkomen.

Soorten elektrische tandenborstels

Er zijn verschillende elektrische tandenborstels te koop. De twee meest toegepaste technologieën zijn: oscillerend-roterend (ronddraaiend heen- en weergaand) en sonisch (zijwaarts heen- en weergaand).

Oscillerend-roterend Deze technologie is gebaseerd op het ontwerp van het polijstcupje dat door uw tandarts of mondhygiënist wordt gebruikt voor een professionele gebitsreiniging. De opzetborstels hebben een kleine ronde borstelkop. Klinische studies hebben bewezen dat de oscillerend-roterende technologie voor een betere plakverwijdering zorgt en effectiever is in het verminderen van tandvleesontsteking dan handtandenborstels.
Sonisch Sonische tandenborstels zijn gebaseerd op het ontwerp van de borstelkop van een handtandenborstel. De sonische tandenborstel heeft de vertrouwde vorm van een handtandenborstel.

Er zijn ook elektrische tandenborstels met batterijen beschikbaar, maar deze hebben minder reinigingskracht dan de oplaadbare variant. Bij aanschaf van een elektrische tandenborstel is het vooral belangrijk dat de technologie bij u past. Belangrijk is dat de borstelkop niet te groot is zodat de borstel overal goed bij kan komen. Vraag uw tandarts of mondhygiënist om advies.

Hoe gebruik ik een elektrische tandenborstel?

Oscillerend-Roterend technologie: De elektrische borstel met een rond borstelkopje moet goed en zorgvuldig om iedere tand en kies heen gedraaid worden. Er hoeven geen poetsbewegingen gemaakt te worden, omdat de borstel zelf de poetsbewegingen maakt. Houd een vaste poetsvolgorde aan en let ook op de achterkant van de laatste kiezen en de binnenkant van uw gebit. Wanneer u hier moeite mee heeft, vraag dan uw tandarts of mondhygiënist om advies.
Sonische technologie: Voor het gebruik van een elektrische tandenborstel met de sonische technologie plaats u de borstel onder een kleine hoek op de rand van de tand en het tandvlees. Oefen weinig druk uit en laat de borstelkop het werk doen. Verplaats vervolgens de borstelkop naar de volgende tand of kies. Houd een vaste poetsvolgorde aan en let op de achterkant van de laatste kiezen en de binnenkant van uw gebit. Wanneer u hier moeite mee heeft, vraag dan uw tandarts of mondhygiënist om advies.

Kan mijn kind ook met een elektrische tandenborstel poetsen?

Ja, dat kan. U kunt het gebit van uw kind veilig poetsen met een elektrische tandenborstel. Elektrische tandenborstels kunnen het kind extra stimuleren het gebit goed te verzorgen: door de timer, techniek, felle kleurtjes en het kleine borstelkopje. Sommige tandartsen adviseren echter om kinderen het poetsen met een handtandenborstel eigen te maken en geven daar om deze reden de voorkeur aan.

Tot de motoriek van het kind volledig is ontwikkeld, is het napoetsen en begeleiden bij het poetsen door een volwassene noodzakelijk. Dit is op de leeftijd van ongeveer 10 jaar. Ook daarna blijft het belangrijk om de effectiviteit van u kind met tandenpoetsen regelmatig te controleren.

Soorten tandenborstels

Elektrische tandenborstel

Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat elektrisch poetsen effectiever is dan poetsen met de handtandenborstel en heeft voor veel mensen de voorkeur. De elektrische borstel maakt met hoge snelheid verschillende borstelbewegingen en reinigt hierdoor het gebit in dezelfde tijd beter dan een handtandenborstel.
Klik op de link voor een poetsinstructie.

Handtandenborstel

Een goede handtandenborstel heeft een kleine borstelkop, zodat ook moeilijk bereikbare plaatsen in de mond goed schoongemaakt kunnen worden. De tandenborstel heeft medium tot zachte afgeronde haren zodat het tandvlees niet beschadigd kan worden. Er zijn verschillende poetsmethodes. Daarbij is het verstandig om te beginnen met poetsen daar waar problemen zijn of waar extra aandacht gewenst is. Klik op de link voor een poetsinstructie.

Singletufted tandenborstel

Voor moeilijk bereikbare plekken, zoals achter de achterste kiezen of bij scheefstand van tanden, kan een tandenborstel met een klein plukje haar handig zijn.

Eten en drinken en een gezond gebit

De voeding die u kiest en het aantal momenten dat u eet, is van invloed op uw algehele gezondheid en uw mondgezondheid. Vooral het nuttigen van te veel suikers, vruchtensappen en snacks heeft een negatief effect op de gezondheid van uw gebit. Veel voorkomende problemen zijn cariës, ontstoken tandvlees en tanderosie.

Tandbederf door suikers en zetmeel

Eetpatronen en voedingskeuzes zijn belangrijke factoren die van invloed zijn op de snelheid waarmee tandbederf zich ontwikkelt. Al het voedsel dat u nuttigt, komt in uw mond in aanraking met de bacteriën die in uw mond leven. De bacteriën zetten suikers en zetmeel uit voeding om in zuur. Iedere keer dat de bacteriën in de mond in contact komen met suiker, wordt dus zuur geproduceerd. Dit zuur tast de tanden aan. Hoe vaker u eet en hoe langer het voedsel in uw mond aanwezig blijft, hoe meer tandbederf er zal ontstaan.

Suikers in voedingsmiddelen

Alle voedingsmiddelen, inclusief melk en groente, bevatten bepaalde suikers. Al deze suikers kunnen tandbederf veroorzaken. Deze voedingsmiddelen moet u echter wel nuttigen, omdat ze belangrijke voedingsstoffen bevatten. Voedingsstoffen (nutriënten) zijn stoffen die door het lichaam opgenomen kunnen worden en nuttig gebruikt kunnen worden. Dit zijn suiker, eiwit, vet, vitamine, mineralen en water.

De suikers uit de voedingsstoffen zijn dus natuurlijke suikers. Fabrikanten kunnen echter ook suikers toevoegen. Toegevoegde suikers zijn vaak aanwezig in frisdranken, snoep, koekjes en gebak. Om de hoeveelheid suikers die u nuttigt te beperken is het belangrijk dat u voedingslabels leest en voedingsmiddelen en dranken kiest met zo min mogelijk (toegevoegde) suikers.

Zuren in voedingsmiddelen

Er zijn ook voedingsmiddelen die van zichzelf al zuren bevatten. Ook deze zuren kunnen tandbederf veroorzaken. In veel dranken zitten verborgen zuren; de toegevoegde suiker zorgt ervoor dat de hoge zuurdosis niet opvalt.

Hoe kom ik tot een juist voedingspatroon?

Zelfs voedingsmiddelen waarvan u het niet verwacht bevatten suikers. Voorbeelden daarvan zijn fruit, melk, brood, graan en zelfs groenten. De sleutel tot het juiste voedingspatroon is niet het vermijden van deze voedingsmiddelen, maar na te denken voordat u deze nuttigt. Niet alleen wát u nuttigt, maar ook wanneer u iets nuttigt, maakt daarbij verschil. Eet gevarieerd en probeer het eten van tussendoortjes zoveel mogelijk te beperken. Wanneer u een speciaal dieet volgt, houd dan het advies van uw diëtiste aan bij het kiezen van uw maaltijd.

Tips voor een gezond voedingspatroon

Houdt u aan een gezond en gevarieerd voedingspatroon. Kies voeding uit elk van de vijf voedingsgroepen:

Brood
Fruit
Groente
Vlees, gevogelte en vis
Melk, kaas en yoghurt

Zorg dat u voldoende water drinkt.
Voeg water toe aan de vruchtensappen om het zuur te verzwakken.
Drink zo min mogelijk frisdrank (ook geen light-dranken, deze bevatten geen suikers, maar wel zuren).
Beperk het aantal eet- en drinkmomenten tot zeven keer per dag, inclusief tussendoortjes.
Slik dranken zo snel mogelijk door.
Als u tussendoortjes eet, zorg dan dat u voedingsmiddelen kiest met weinig suikers, zoals kaas, rauwe groente, zuivere yoghurt, of een stuk fruit.
Poets uw tanden niet direct na het eten of drinken van zure dranken of voedingsmiddelen, maar wacht ongeveer één uur. Poets uw tanden in ieder geval twee keer per dag.
Stimuleer de aanmaak van speeksel door te kauwen op suikervrije kauwgom. Speeksel heeft een neutraliserende werking.

Flossdraad (tandzijde)

Eén van de manieren om de ruimtes tussen uw tanden schoon te houden is met flossdraad. Flossdraad is vooral geschikt als de tanden en kiezen heel dicht op elkaar staan.

Flossen in 5 stappen

Wikkel ongeveer 40 cm flossdraad om de middelvingers.
Span een stuk van ongeveer 2-3 centimeter flossdraad tussen de duimen en/of wijsvingers.
Breng de flossdraad voorzichtig tussen de tanden tot onder het tandvlees.
Buig de flossdraad om de zijkant van de tand en trek zachtjes met een zagende, heen- en weergaande beweging de draad van het tandvlees naar de snijrand of het kauwvlak. Ga niet zover dat het tandvlees pijn doet.
Herhaal stap 2 t/m 4 voor de zijkant van de andere tand of kies. Ga zo verder en sla geen enkele ruimte over.

Onbereikbare plaatsen flossen met brugnaald

Op de plaatsen waar de draad niet door het contactpunt kan worden gebracht (bijvoorbeeld bij een brug of een vaste beugel) kan toch flossdraad worden gebruikt. Dit kan in combinatie met een brugnaald. De brugnaald is een hulpmiddel om de flossdraad toch tussen de tanden te brengen op plaatsen waar dit anders niet zou kunnen. Er is ook flossdraad beschikbaar waarvan het uiteinde steviger is en als brugnaald gebruikt kan worden (superfloss).

Gaas als alternatief voor flossdraad

Dun vingerverbandgaas kan gebruikt worden om achter de laatste kiezen te kunnen flossen, of bij grotere openingen (spleetjes) tussen de tanden te reinigen. Het gaas wordt als flossdraad gebruikt. Na gebruik wordt het gaas weggegooid.

Overleg met tandarts of mondhygiënist voor het gebruik van flossdraad

Het is belangrijk individueel te bepalen wat de beste verzorging is voor een mond. De middelen die gekozen worden om de mond schoon te houden, moeten afgestemd zijn op de situatie in de mond. Uw affiniteit met de gekozen middelen is belangrijk. Hoe groter de affiniteit, des te groter de kans op succes. Overleg met uw tandarts of mondhygiënist welk middel het meest geschikt is.

Fluoride

Fluoride
Fluoride is een veilige en effectieve manier om cariës/gaatjes te voorkomen. Fluoride maakt het glazuur van tanden namelijk harder en helpt zo om bescherming te bieden tegen bijvoorbeeld zuurstoten. Daarnaast kunnen beginnende gaatjes door goed te poetsen met fluoridetandpasta en door het gebruik van fluoride (aangebracht door de tandarts) herstellen. Fluoride zit in tandpasta’s, speciale spoelmiddelen en in speciaal door de tandarts aangebrachte gel-applicaties.

Toepassing fluoride

In de meeste tandpasta’s zit fluoride. Door bij voorkeur twee keer per dag met fluoridetandpasta te poetsen wordt de fluoride door de tand opgenomen, waardoor de tanden minder kwetsbaar voor zuren worden. Ook kan de tandarts u adviseren om (aanvullend) te spoelen met een fluoride-mondspoelmiddel. Daarnaast kan de tandarts een fluoride-applicatie geven in de tandartspraktijk.

Is fluoride gevaarlijk?

Fluoride in mondverzorgingsproducten is veilig. Wel dient bij kinderen rekening gehouden te worden met de dosering. Op jonge leeftijd kan een te hoge concentratie van fluoride tijdens de ontwikkeling van de tanden en kiezen tot fluorose leiden. Dit zijn witte vlekken en streepjes op de tanden. Om dit te voorkomen is het van belang om voor uw kind een tandpasta met aangepast fluoridegehalte te gebruiken dat is afgestemd op de leeftijd.

Richtlijn voor het gebruik van fluoride

Vanaf het moment dat de eerste tanden doorbreken kunt u beginnen met het poetsen van de tanden met een fluoridetandpasta. Tot het tweede jaar is één keer per dag poetsen voldoende. Vanaf het tweede jaar dienen de tanden twee keer per dag gepoetst te worden. Voor baby’s en kinderen tot vijf jaar is er speciale peuterpasta. Houd de volgende richtlijn aan:

0 tot 2 jaar: één keer per dag poetsen met peutertandpasta.
2 tot 5 jaar: twee keer per dag poetsen met peutertandpasta.
vanaf 5 jaar: twee keer per dag poetsen met tandpasta voor volwassenen.

Er bestaan ook tandpasta’s met een hoger fluorgehalte, deze zijn alleen te gebruiken op tandartsvoorschrift.

Voor zowel kinderen als volwassenen geldt dat een streepje tandpasta (van ongeveer een centimeter) op de tandenborstel volstaat.

Medicijnen en naar de tandarts

Als uw tandarts niet (goed) op de hoogte is van uw medicijngebruik kan dat onveilige situaties tot gevolg hebben en het stellen van een juiste diagnose bij klachten bemoeilijken. Daarom is het belangrijk dat u het altijd aangeeft als u medicijnen gebruikt. Zelfs als de medicijnen in uw ogen niet van invloed lijken te zijn, is het verstandig hier toch melding van te maken.

Meld uw tandarts welke medicijnen u gebruikt

In principe dient uw tandarts u te vragen naar uw medicijngebruik. Maar ook u draagt daarbij verantwoordelijkheid. Neem daarom tijdens uw eerste afspraak een lijst mee met daarop een overzicht van de medicijnen die u gebruikt. Deze kunt u eventueel via de apotheek verkrijgen. De tandarts kan deze gegevens dan opnemen in uw tandheelkundig dossier.Wanneer u nieuwe medicijnen of een andere dosis krijgt voorgeschreven, is het belangrijk dat u dit tijdens de eerst volgende controle aan uw tandarts meldt.

Risico’s bij medicijngebruik

Als uw tandarts niet op de hoogte is van uw medicijngebruik, kan het gebeuren dat hij u medicijnen voorschrijft die niet samengaan met de medicijnen die u al gebruikt. Ook kan hij een behandeling uitvoeren die de door de medicijnen beïnvloed wordt. Gelukkig gebeurt het maar weinig dat dit problemen oplevert. Maar als die er wel komen, kunnen de gevolgen ernstig zijn. Daarnaast kunnen de medicijnen die u gebruikt van invloed zijn op uw mondgezondheid en de behandeling. Sommige medicijnen hebben namelijk ook bijwerkingen voor uw mondgezondheid. Als uw tandarts niet op de hoogte is, kan hij aan de mogelijke gevolgen voor uw mondgezondheid geen aandacht besteden.

Stoppen met medicijnen tijdens behandeling

In principe kunt u uw medicijnen gewoon blijven slikken als u naar de tandarts gaat. Uw tandarts kan u echter wel verzoeken om tijdelijk te stoppen met het slikken van de medicatie of de dosis te verminderen. Als u bijvoorbeeld antistollingsmedicijnen gebruikt kan de tandarts u, voorafgaand aan een ingreep, vragen om daar tijdelijk mee te stoppen of de dosis te verminderen. Dit is overigens lang niet altijd noodzakelijk. Dit kan in overleg met uw huisarts of de trombosedienst.

Droge mond door medicijnen

Meerdere medicijnen hebben als bijwerking dat ze de afgifte van speeksel remmen. Hierdoor kunt u last krijgen van een droge mond.

Melkgebit

Voorafgaand aan het blijvend gebit, krijgt een kind eerst een melkgebit. De eerste melktand breekt gemiddeld tussen de 6 en 9 maanden door. De groei gaat door totdat uw kind ongeveer tweeënhalf is. Uiteindelijk krijgt een kind 20 melktanden.
Omdat een slechte verzorging van het melkgebit ook het blijvend gebit kan beïnvloeden, dient ook het melkgebit goed verzorgd te worden.

Doorkomen eerste melktanden

De leeftijd waarop kinderen tanden krijgen verschilt per kind. Gemiddeld genomen krijgt een kind zijn eerste melktandjes tussen de 6 en 9 maanden.
Meestal komen eerst de onderste snijtanden door, vervolgens de twee middelste bovensnijtanden en daarna de tanden aan weerszijden daarvan. U kunt zelf voelen of uw kind bezig is tandjes te krijgen. Een harde bobbel in het tandvlees duidt veelal op een doorkomende tand.

Pijn bij doorkomen van de melktanden

De meeste baby’s worden onrustig en huilerig als de eerste melktanden doorbreken. Daarnaast kan het zijn dat uw baby slecht slaapt en kan hij zelfs een beetje koorts krijgen of veranderde ontlasting. Dit verdwijnt weer zodra het tandje is doorgekomen. U kunt de pijn iets verlichten door het tandvlees op de plaats van de doorkomende tand te masseren. Ook zijn er geneesmiddelen die het tandvlees iets verdoven waardoor de pijn vermindert. Vraag uw tandarts om advies.

Tandenpoetsen met uw kind

U begint met het poetsen van de tanden vanaf het moment dat het eerste tandje is doorgebroken. Tot 2 jaar kunt u het gebit éénmaal per dag poetsen en vanaf 2 jaar tweemaal per dag. Dit kunt u het beste doen door zelf achter uw kind te gaan staan en zijn hoofd op uw hand te laten rusten. De allerkleinsten kunnen het best liggend op de commode gepoetst worden. Gebruik een kleine tandenborstel met zachte haren en doe daar een klein bolletje tandpasta op. Maak zachte, masserende bewegingen over zowel de tanden als het tandvlees.

Als uw kind ouder wordt, kunt u uw kind meer eigen verantwoordelijkheid geven door het gebit zelf te laten poetsen. Tot 10 jaar is het wel belangrijk om het gebit, minstens eenmaal daags na te poetsen, bij voorkeur ‘s avonds. Ook daarna is het belangrijk om het tandenpoetsen regelmatig te controleren en te begeleiden.

Gebruik fluoride bij melkgebit

Fluoride maakt tanden sterker en het voorkomt dat gaatjes in tanden en kiezen ontstaan. In de meeste tandpasta's zit daarom fluoride. Tandenpoetsen wordt momenteel gezien als de beste manier om fluoride toe te passen. Vanaf het moment dat kinderen de eerste melktandjes krijgen is het daarom belangrijk dat met fluoridetandpasta, afgestemd op de leeftijd van uw kind, wordt gepoetst.

Voor het eerst met uw kind naar de tandarts

Het is belangrijk dat uw kind tijdig naar de tandarts gaat. Dit bevordert niet alleen een gezonde ontwikkeling van het gebit, maar voorkomt ook angst op latere leeftijd. Aangeraden wordt daarom om uw kind al vóór de tweede verjaardag mee te nemen naar de tandarts. U kunt uw kind meenemen tijdens uw eigen halfjaarlijkse controle. Zo ziet uw kind dat u zelf ook in de stoel ligt en dat er niets vervelends gebeurt.

Eten en het melkgebit

Als u borstvoeding geeft, kunt u dat op de reguliere manier blijven doen. Als u geen borstvoeding geeft, zorg er dan voor dat de voedingsproducten zo min mogelijk suiker bevatten. Bij voorkeur worden eet-/drinkmomenten bij kinderen geconcentreerd in maximaal 5-7 momenten per dag. ’s Nachts is een zuigfles met zoete producten af te raden. Geef hooguit een flesje met water mee naar bed.
Geef uw kind na het tandenpoetsen ’s avonds niets zoets meer te eten of drinken.

Duimen met het melkgebit

Duimen is niet slecht voor het melkgebit. Duimen kan echter wel scheefstand aan het blijvend gebit veroorzaken. Daarom is het van belang dat uw kind het duimen tijdig afleert. Dit kunt u bijvoorbeeld doen door gelijk vanaf het begin een speen te geven. De gevolgen van duimen en/of speengebruik zijn gelijk maar het voordeel van de speen is gelegen in het feit dat deze over het algemeen makkelijker af te leren is.
Bovengenoemde mondgewoonten dienen bij voorkeur voor het 2e jaar te zijn afgeleerd en in elk geval voor het 4e levensjaar.

Wisselen van melkgebit naar vast gebit

Tussen de zes en veertien jaar maakt het melkgebit plaats voor het blijvende gebit.

Met uw kind naar de tandarts

Het is belangrijk dat uw kind tijdig naar de tandarts gaat. Dit bevordert niet alleen een gezonde ontwikkeling van het gebit, maar het verkleint ook angst op latere leeftijd. Aangeraden wordt daarom om uw kind al voor de tweede verjaardag, mee te nemen naar de tandarts. Dit hoeft voor niemand een financiële drempel te zijn: de basisverzekering vergoedt tandheelkundige kosten voor alle kinderen en jongeren tot en met 17 jaar.* U kunt uw kind meenemen tijdens uw eigen halfjaarlijkse controle, zo ziet uw kind dat u zelf ook in de stoel ligt en dat er niets vervelends gebeurt.

* Met uitzondering van kronen en bruggen op kiezen en de kosten voor een beugel.

Tips voor het tandartsbezoek van uw kind

Neem uw kind alleen mee naar een halfjaarlijkse controle van uzelf wanneer u zeker weet dat er geen behandeling plaats gaat vinden.
Als u zelf angstig bent vraag dan uw partner, een familielid of een andere bekende om uw kind te vergezellen bij het (eerste) tandartsbezoek.
Voor jonge kinderen is het goed als een van de ouders tijdens de controle of behandeling aanwezig is. Oudere kinderen kunnen proberen het in hun eentje te doen. Daardoor krijgen ze meer zelfvertrouwen. Aanwezigheid van de ouders/verzorgers in de behandelruimte gaat veelal in overleg met de tandarts.
Blijft u er als ouder bij, laat dan zoveel mogelijk over aan de tandarts. Doe geen valse beloftes, zoals: ‘Er gebeurt niks’, ‘Je voelt absoluut niks’. Als het dan tòch pijn doet, kan uw kind zich verraden voelen.
U kunt uw kind belonen als het zich flink houdt. Geef het een klein presentje, laat het een uurtje langer opblijven of verzin iets anders leuks. Beloon altijd pas achteraf en beloof geen dingen vooraf (“Als je doet wat de tandarts zegt dan krijg je…..”). Dit leidt nogal eens tot lastige onderhandelingen met het kind.

Mondzorg voor ouderen

Ouder worden is niet alleen van invloed op uw lichaam, maar ook op uw gebit. Ook uw eetgewoontes veranderen naarmate u ouder wordt. Door deze veranderingen is het erg belangrijk om uw gebit goed te blijven verzorgen. Ga dus regelmatig voor controle naar de tandarts. Ook als u een kunstgebit heeft, is het belangrijk om regelmatig naar de tandarts te gaan. Deze kan beoordelen of uw kunstgebit nog goed zit en of uw tandvlees nog steeds gezond is.

Hoe houdt u uw mond schoon als u ouder wordt?

U dient uw gebit twee keer per dag te poetsen met een fluoride tandpasta. Als u ouder wordt, kan het zijn dat tandenpoetsen – bijvoorbeeld door stijve handen – wat moeilijker wordt. Poetsen met een elektrische tandenborstel kan dan een oplossing zijn. Hierdoor hoeft u zelf minder druk uit te oefenen en kunt u uw handen vrijwel stil houden. Aangezien een tandenborstel niet alle plekken van uw gebit raakt, dient u vooral voor de ruimte tussen de tanden aanvullende middelen te gebruiken zoals ragers, tandenstokers of flossdraad. Ook kunt u uw tong reinigen met een tongschraper. Overleg met uw tandarts welk middel het beste bij u past en wat voor u de beste manier is om uw mond schoon te houden.

Kunstgebit (gebitsprothese)

In Nederland draagt ongeveer driekwart van de ouderen boven de 65 jaar een volledige of gedeeltelijke gebitsprothese (kunstgebit). Het is belangrijk dat u ook met een kunstgebit naar de tandarts blijft gaan. Door het slinken van uw kaakbot kan de gebitsprothese minder goed gaan zitten. Hierdoor kunnen beschadigingen aan het mondslijmvlies ontstaan.

Ragers

Indien de ruimtes tussen tanden en kiezen (interdentale ruimte) groot zijn, kan een rager (of spiraalborstel) gebruikt worden. Ragers zijn verkrijgbaar in veel verschillende maten. Het is belangrijk de juiste maat en soort rager te kiezen. Een te kleine rager reinigt onvoldoende. Een te grote rager kan het glazuur en het tandvlees beschadigen. Als er voldoende ruimte is kan de rager ook kruislings gebruikt worden, waardoor de effectiviteit toeneemt. Er zijn ook ragers die taps toelopen. Met deze ragers kunnen ruimtes van verschillende grootte worden schoongemaakt. Uw tandarts of mondhygiënist kan u adviseren welke maat spiraalborstel in uw geval het meest geschikt is.

Ragen in 5 stappen

Houd de rager vast tussen duim en wijsvinger.
Breng de spiraalborstel loodrecht tussen de tanden in en duw deze zo ver mogelijk door.
Beweeg de rager een aantal keer horizontaal heen en weer (van buiten naar binnen).
Herhaal stap 1/m 3 voor alle andere tussenruimtes.
Spoel na gebruik de spiraalborstel goed uit en droog deze (de rager kan meerdere malen worden gebruikt).

Overleg met tandarts of mondhygiënist voor het gebruik van ragers

Het is belangrijk individueel te bepalen wat de beste verzorging is voor uw mond. De middelen die gekozen worden om de mond schoon te houden, moeten afgestemd zijn op de situatie in de mond. Uw affiniteit met de gekozen middelen is belangrijk. Hoe groter uw affiniteit, des te groter de kans op succes. Overleg met de tandarts of mondhygiënist welk middel het meest geschikt is.

Tandenstokers (Een van de manieren om de ruimtes tussen uw tanden schoon te houden is met een tandenstoker.)

Tanden stoken in 6 stappen

Voordat u tandenstokers gaat gebruiken is het aan te raden deze eerst nat te maken. De tandenstoker wordt dan soepeler en breekt minder snel af.
Houdt de tandenstoker tussen duim en wijsvinger dicht bij de punt vast. De andere vingers kunnen gebruikt worden om af te steunen of houvast te krijgen.
Zet de basis van de tandenstoker tegen het tandvlees. In de onderkaak is de platte kant van de tandenstoker naar beneden gericht, in de bovenkaak naar boven.
Breng de tandenstoker voorzichtig loodrecht tussen de tanden en duw zo ver mogelijk door.
Trek de tandenstoker een klein stukje terug en duw de tandenstoker opnieuw stevig tussen de tanden.
Herhaal deze horizontale beweging (van buiten naar binnen) een keer of vijf en ‘schuur’ op deze wijze de zijkanten van de tanden schoon.

Wanneer de tandenstoker achter in de mond wordt gebruikt, is het handig de mond iets te sluiten waardoor de spanning van de wangen vermindert en het gebied makkelijker te bereiken is.

Overleg gebruik tandenstokers met tandarts of mondhygiënist

Tongschraper

De tongschraper is een belangrijk instrument tegen slechte adem (halitose).
Door de verschillende papillen (kleine bultjes) is de tong heel onregelmatig van structuur. Er blijven dus ook voedselresten en bacteriën achter op de tong. Deze kunnen slechte adem veroorzaken.

Reinigen van tong met een tongschraper

De tong kan met een tongschraper gereinigd worden. Door de tongschaper van het achterste gedeelte van de tong naar de tongpunt te bewegen, schraapt u de bacteriën als het ware weg. Na gebruik moet de tongschraper goed worden afgespoeld.

Roken en mondgezondheid

Roken heeft een schadelijke uitwerking op de mondgezondheid. Roken heeft ook een negatief effect op de genezingsprocessen in de mond. Verder kan roken zorgen voor verkleuring van tanden en kiezen, en treden verkleuringen van vullingen en kunstgebitten eerder op.

Tandvleesproblemen door roken

Wetenschappelijk staat vast dat er een duidelijk verband is tussen roken en tandvleesziekten. Rokers zijn veel vatbaarder voor tandvleesziekten en ontwikkelen deze op jongere leeftijd dan niet-rokers.

Bloedend tandvlees is een eerste aanwijzing voor het begin van tandvleesziekte. Nicotine zorgt er echter voor dat ziek tandvlees niet zo snel bloedt. Daardoor komen u en uw tandarts er vaak te laat achter wanneer het tandvlees ziek is. Meestal is dan ook het kaakbot, waarin uw tanden en kiezen staan, al aangedaan. En aangedaan kaakbot wordt niet meer gezond! Dat is een van de belangrijkste oorzaken voor het feit dat rokers eerder tanden en kiezen verliezen dan niet-rokers.

Als u stopt met roken, voorkomt u dat de mondgezondheid verder verslechtert. Ook zorgt stoppen met roken ervoor dat de behandeling door de tandarts veel meer succes heeft. Dus stoppen met roken zorgt voor gezonder tandvlees.

Slechtere wondgenezing door roken

Roken beïnvloedt de wondgenezing nadelig, niet alleen als een kies is getrokken, maar ook als er bijvoorbeeld een implantaat is geplaatst.

Mondkanker door roken

Als u rookt is de kans op mondkanker veel groter dan wanneer u niet rookt. Als u daarnaast ook geregeld veel alcohol gebruikt, neemt het risico op mondkanker helemaal toe.

Een regelmatig bezoek aan de tandarts vergroot de kans dat mondkanker wordt gesignaleerd. Mede daarom is het verstandig de tandarts ook te bezoeken als u geen eigen tanden of kiezen meer heeft.

Voor meer informatie over roken en mondgezondheid kunt u terecht bij uw tandarts. Informatie over stoppen met roken vindt u op de website van Stichting Volksgezondheid en Roken.

Tips voor tijdens het consult

Hoewel u misschien geen angst voor de tandarts heeft, kan een tandartsbezoek soms erg spannend zijn. Dit kan komen doordat het misschien niet altijd even duidelijk is wat er precies met uw gebit gebeurt en wie welke handeling uitvoert. Veel van deze spanning kan worden weggenomen door een aantal tips op te volgen.

Vraag uw tandarts wat er gaat gebeuren en waarom.
Informeer naar de gevolgen van een bepaalde behandeling, zoals bijwerkingen en pijn.
Geef het aan als iets onduidelijk is.
Spreek met de tandarts een teken af, zoals het opsteken van uw hand, waarop de tandarts de behandeling kan onderbreken. Zo heeft u het gevoel dat u iets van de behandeling in eigen hand houdt.
Als u zich afvraagt wie u behandelt, vraag hier dan naar.
Vraag eventueel om een verdoving als bijvoorbeeld een gaatje moet worden gevuld.
Als de tandarts een bepaalde (ingrijpende) behandeling voorstelt, vraag dan naar een behandelplan en/of begroting.
Stel uw tandarts op de hoogte indien u zwanger bent.

Uw gebit tijdens de zwangerschap

Juist tijdens de zwangerschap is het belangrijk om uw gebit goed te onderhouden. Door hormoonschommelingen heeft u namelijk meer kans op bijvoorbeeld ontstoken tandvlees.

Naar de tandarts tijdens uw zwangerschap

Het is belangrijk om tijdens uw zwangerschap gewoon naar de tandarts te blijven gaan. Geef wel aan dat uw zwanger bent. Sommige behandelingen zal de tandarts vanwege een verhoogd risico uitstellen tot na de zwangerschap. De tandarts kan u adviseren op welke manier u uw gebit het beste kunt verzorgen tijdens de zwangerschap.

Tandvleesontsteking tijdens zwangerschap

Tijdens de zwangerschap stijgt de hormoonspiegel in het lichaam. Bij sommige vrouwen wordt daardoor het tandvlees roder en opgezwollen, en bloedt het tijdens het tandenpoetsen. Deze gevoeligheid is een overgevoelige reactie op tandplak en wordt veroorzaakt door een verhoogd niveau van progesteron in uw lichaam. Deze tandvleesontsteking tijdens de zwangerschap wordt ook wel ‘zwangerschapsgingivitis’ genoemd. Dit kan met name tussen de tweede en achtste maand optreden. Uw tandarts kan u adviseren hoe u uw gebit goed schoon kunt houden met de tandenborstel en aanvullende middelen en u erbij helpen om verdere problemen te voorkomen.

Vroeggeboorte door parodontitis tijdens zwangerschap

Uit onderzoek blijkt dat vrouwen met parodontitis (tandvleesontsteking waarbij ook het kaakbot is aangetast) een grotere kans hebben op een te vroeg geboren kind, dan vrouwen zonder parodontitis. Zo heeft een zwangere vrouw met parodontitis twee tot zeven maal meer kans op een vroeggeboorte of een kind met een laag geboortegewicht dan een zwangere vrouw zonder parodontitis.

Indien een vrouw met een zwangerschapswens tandvleesontsteking (gingivitis of parodontitis) heeft, is het van belang die voor de zwangerschap te laten behandelen. Om die reden is het belangrijk uw tandarts te vragen uw tandvlees te inspecteren als u zwanger wilt worden. Wanneer parodontitis ontstaat tijdens de zwangerschap, is het belangrijk om voor de 28e week de aandoening te laten behandelen. Uit onderzoek onder tweehonderd vrouwen is gebleken dat van de vrouwen die nog voor de 28e week hun mond hebben laten behandelen twee procent een te vroeg geboren kind kreeg. Bij de vrouwen die zich niet hadden laten behandelen was dat tien procent. Hoe eerder behandelen hoe beter is dus de conclusie. Toch blijkt uit onderzoek ook dat behandeling ná de 28e week ook mogelijk is en nog altijd beter dan niet behandelen en afwachten tot na de bevalling. Zelfs pardodontale behandelingen voor de 35ste week van zwangerschap blijkt nog een positief effect te hebben op het geboortegewicht en het tijdstip van de geboorte.

Wat kunt u zelf doen?

Voorkom problemen en laat uw gebit regelmatig controleren door uw tandarts. Let op bepaalde symptomen zoals: rood en gezwollen tandvlees, bloedend tandvlees bij het poetsen of eten, loszitten van tanden of kiezen en terugtrekkend tandvlees. Ook een vieze smaak of een slechte adem kan duiden op parodontitis. Wanneer u deze symptomen heeft, vraag dan advies aan uw tandarts. Parodontitis geeft zelden pijnklachten.

Tips voor een gezonde mond tijdens de zwangerschap

Poets uw tanden twee maal per dag gedurende twee minuten met een fluoridetandpasta

Reinig dagelijks (bij voorkeur ’s avonds) de ruimte tussen uw tanden en kiezen met tandenstokers, ragers of flossdraad

Beperk het aantal eet en drinkmomenten tot 7 per dag

Voor adviezen over ‘Zwangerschap en goede mondzorg’ kunt u terecht bij uw tandarts of mondhygiënist.

Tanden verliezen tijdens de zwangerschap

Er gaan wel eens geruchten rond dat iedere zwangerschap één tand per kind kost. Hoewel, zoals gezegd, de kans op tandvleesproblemen groter is, beïnvloedt de zwangerschap de gezondheid van uw tanden niet.

Eten tijdens de zwangerschap

Door ochtendmisselijkheid tijdens de zwangerschap eten vrouwen over het algemeen weinig en vaak. Hierdoor neemt de kans op gaatjes toe doordat het aantal eetmomenten toeneemt en de zeven keer per dag overschrijdt. Probeer vast te houden aan de reguliere maaltijden. Dit heeft een positieve invloed op uw algemene gezondheid en op de gezondheid van uw gebit.

Overgeven tijdens de zwangerschap

In de eerste maanden van de zwangerschap kan het voorkomen dat u vanwege ochtendmisselijkheid moet overgeven. En hoewel u waarschijnlijk geneigd bent direct uw tanden te poetsen kunt u beter even wachten. Het maagzuur maakt het glazuur kwetsbaar. Door direct te poetsen is de kans groter dat u het glazuur wegpoetst. Het is daarom beter om uw mond goed te spoelen met water of een fluoride mondspoelmiddel.

Röntgenfoto’s tijdens de zwangerschap

Bron: KNMT, mw Dr. D. Gambon en Dr. G.A. van der Weijden, tandarts parodontoloog/ implantoloog

(www.allesoverhetgebit.nl)